طرح پرورش کبک | صرفه اقتصادی پرورش کبک

طرح توجیهی پرورش کبک

پرورش کبک از دسته حرفه‌هایی است که بسیاری از افراد تمایل به پرورش، نگهداری، شکار و یا مصرف گوشت این پرنده دارند. این پرنده ذاتاً به‌صورت وحشی در طبیعت یافت می‌شود و از گذشته‌های دور توسط بشر شکار شده است. امروزه با صنعتی شدن پرورش کبک مصرف گوشت آن در بین مردم رواج گسترده‌ای یافته است.
گوشت کبک علاوه بر لذیذ و خوش‌طعم بودن دارای خواص دارویی فراوانی است؛ و بسیاری از افراد گرایش به گنجاندن این گوشت کمیاب در سبد غذایی خوددارند. گوشت کبک سرشار از املاح معدنی همانند پتاسیم، منیزیم، آهن، فسفر و گوگرد است. همچنین این گوشت دارای طبعی گرم است و به دلیل پایین بودن میزان چربی و کلسترول برای افراد مبتلابه بیماری‌های قلبی و فشارخون توصیه می‌گردد.

علاوه بر گوشت کبک، تخم و سایر اجزا آن دارای خواص اعجازانگیز دارویی ست به‌گونه‌ای که از مغز و جگر کبک برای افراد مبتلابه سردمزاجی و صرع استفاده می‌شود. همچنین سنگدان این پرنده برای درمان درد کلیه کاربرد دارد.

در این مقاله به‌منظور آشنایی و یادگیری بهتر علاقه‌مندان به پرورش پرنده، ما طرح پرورش کبک را تهیه و تدوین نمودیم. شما عزیزان می‌توانید بامطالعه این طرح در کنار تلاش و پشتکار و همچنین استفاده از تجربیات دیگران به موفقیت دلخواه خود دست‌یابید. از شما سروران گرامی می‌خواهیم تا پایان این پست با ما باشید:

خصوصیات ظاهری و عمومی کبک:

کبک بانام علمی Perdicinae و نام انگلیسی Quebec متعلق به خانواده قرقاولان، راسته ماکیان‌سانان و رده پرندگان می‌باشد.

زیستگاه این پرنده در کوهستان در لابه‌لای بوته‌زارها و مناطق سخت و ناهموار است.

کبک‌ها پرنده‌هایی کوچ رو با جثه‌ای کوچک هستند که در بیشتر مناطق دنیا زندگی می‌کنند.

کبک‌ها پرندگانی فوق‌العاده اجتماعی هستند که به‌صورت دسته‌های 4 و 5 تایی حرکت می‌کنند، البته در فصولی از سال همانند پاییز تعداد دسته‌های آن‌ها به 50 تا هم می‌رسد.

کبک‌ها دارای قدرت آوازخوانی و پرواز هستند. پرواز کبک‌ها بیشتر در مواقعی است که احساس خطر می‌کنند.

کبک‌ها ازنظر شکل ظاهری بسیار زیبا و جذاب هستند رنگ بدن به‌صورت قهوه‌ای مایل به خاکستری ست، با طوقه‌ای سیاه‌رنگ دور گردن و خطوطی به رنگ شاه‌بلوطی و سیاه در کنار پهلوها، نوک و پاها هم به رنگ قرمز می‌باشند. البته رنگ بدن با توجه به موقعیت و شرایط جغرافیایی متفاوت است به‌گونه‌ای که در مناطق خشک رنگ بدن متمایل به خاکستری روشن است.

جنس نر و ماده ازنظر ظاهری تفاوت چندانی ندارد ولی نرها در مقایسه با ماده‌ها درشت‌ترند، میانگین وزن نرهای بالغ 655 و وزن ماده‌های بالغ 565 گرم می‌باشد، سیخک موجود در قوزک پا نرها برجسته‌تر از ماده‌هاست.

طول کبک بین 30 تا 35 سانتی‌متر است.

انواع نژاد کبک در دنیا:

کبک‌ها در همه جای دنیا از اروپا و آسیا و آمریکا گرفته تا آفریقا پراکنده هستند؛ اما تاکنون 14 نژاد از این پرنده شناسایی‌شده است که مهم‌ترین گونه‌های این 14 نژاد شامل موارد زیر می‌باشند:
کبک برفی، عربی، چوکار، کوهی، فیلبی، سی‌سی، پا قرمز، شنی، منقار بلند، خاکستری، تبتی، ماداگاسکار، سیاه، شکم بلوطی، سی چوان، تپه ای و...

تولیدمثل و جوجه‌کشی کبک:

1- جفت‌گیری کبک‌ها: کبک‌ها را به دور روش می‌توان جفت‌گیری داد:

- جفت‌گیری انفرادی: در این صورت کبک‌ها دوبه‌دو در قفس جفت‌گیری می‌کنند.
- جفت‌گیری گروهی: در این حالت به ازای 4 ماده کبک یک نر در نظر گرفته می‌شود.

2- تخم‌گذاری کبک‌ها: این پرنده معمولاً در حالت طبیعی سالی یک‌بار از اوایل بهار تا اواسط تابستان شروع به تخم‌گذاری می‌کند؛ اما در شرایط صنعتی برای این‌که پرورش کبک بتواند ازنظر اقتصادی قابل توجیه باشد بایستی زمینه‌های لازم را جهت تولید تخم مداوم همانند در نظر گرفتن نور مصنوعی، جیره مناسب و... را فراهم نمود. به‌گونه‌ای که سالی دو بار با فواصل زمانی دو ماه بتوانند تخم‌گذاری کنند.

3- جوجه‌کشی کبک‌ها: جوجه‌کشی به دو روش طبیعی و مصنوعی انجام می‌شود در حالت طبیعی کبک بر روی چند تخم می‌خوابد و با حرارت خود و غلتاندن تخم‌ها گرما را توزیع می‌کند؛ اما با توجه به این‌که جوجه‌کشی طبیعی جوابگوی تأمین نیاز بشری نیست بایستی از جوجه‌کشی مصنوعی استفاده نمود.

بعد از این‌که تخم‌ها را جمع‌آوری و ضدعفونی کردند آن‌ها را در دستگاه جوجه‌کشی قرار می‌دهند. دستگاه جوجه‌کشی از دو قسمت ستر و هچر ساخته‌شده است، تخم‌ها از روز اول تا روز بیستم در دستگاه ستر هستند و از روز 20 تا موقع هچ شدن (خروج از تخم) در دستگاه هچر قرار می‌گیرند. معمولاً طول دوره جوجه‌کشی کبک 24 روز است (یک تخم 24 روز طول می‌کشد تا به جوجه کبک تبدیل شود).

* در عمل مدیریت جوجه‌کشی، 4 فاکتور دما، رطوبت، تهویه و چرخش به‌عنوان مهم‌ترین عوامل مؤثر و تأثیرگذار در هچ و بیرون آمدن جوجه از تخم است.

دما و درجه حرارت دستگاه جوجه‌کشی ستر بایستی بر روی 38 و در دستگاه هچر بر روی 32 درجه سانتی‌گراد تنظیم گردد.

رطوبت در دستگاه ستر 65 درصد و در دستگاه هچر 10 درصد بیشتر است.

همچنین برای جلوگیری از چسبیدن جنین به پوسته تخم، لازم است که هر 4 ساعت یک‌بار (6 بار در طی 24 ساعت) یک چرخش صورت گیرد که دستگاه جوجه‌کشی به‌طور خودکار این کار را انجام می‌دهد.

پرورش کبک

اهداف تولیدی و روش‌های پرورش کبک:

کبک را می‌توان به‌منظور اهداف تولید گوشت، تخم و یا جوجه به‌صورت زیر پرورش داد:

1- پرورش کبک گوشتی: برای این منظور جوجه‌های یک‌روزه را تا سن 90 تا 120 روزگی نگهداری و پروار می‌کنند و وقتی‌که به‌اندازه کافی رشد کردند (ازنظر جسمی به حداکثر وزن رسیدند) روانه کشتار می‌شوند. به این نوع از کبک‌ها که برای تولید گوشت استفاده می‌شوند نیمچه گوشتی گفته می‌شوند.
ازآنجایی‌که هدف از پرورش کبک گوشتی به‌صورت صنعتی تولید انبوه می‌باشد بنابراین بایستی شرایط و امکانات کافی برای رسیدن به این هدف را فراهم نمود. در این حالت از سالن‌های پرورش کبک می‌توان استفاده نمود. درجه حرارت مطلوب سالن 28 درجه سانتی‌گراد است ولی برای جوجه کبک‌ها باید از مادر مصنوعی استفاده نمود که درجه حرارت اطراف مادر مصنوعی بهتر است که 36 درجه سانتی‌گراد باشد. همچنین رطوبت بایستی در اوایل پرواربندی 85 درصد باشد تا از بروز بیماری‌های پرورشی جلوگیری کند. کبک‌های گوشتی را می‌توان 20-30 روز در قفس نگهداری کرد و سپس تا پایان پرواربندی آن‌ها را بر روی بستر پرورش داد.

2- پرورش گله مولد: چنانچه هدف تولید تخم باشد پرورش‌دهنده، جوجه‌های یک‌روزه را تا رسیدن به سن تخم‌گذاری (180 تا 210 روزگی) نگهداری می‌کند. در این حالت به این کبک‌ها نیمچه تخم‌گذار (گله مولد) گفته می‌شود. گله‌های کبک تخم‌گذار معمولاً سالی 2 دوره تخم‌گذاری می‌کنند و هر دوره 4 ماه طول می‌کشد و بعد از هر دوره 2 ماه استراحت می‌کنند یعنی در این دوره تولید تخمی ندارند.

برای داشتن یک گله مولد مناسب بایستی از نژادهایی استفاده نمود که دارای شرایط زیر باشند:
•   مقاوم بودن در برابر بیماری‌ها.
•   توانایی در تولید تخم بالا.
•   سالم بودن پرنده بدون هیچ نقض عضوی در بدن.
•   برخوردار بودن از چنگال‌های قوی که در بالا بردن درصد نطفه‌داری در زمان جفت‌گیری مؤثر است.

3- تولید جوجه یک‌روزه: برای این هدف بایستی از گله‌های مادری استفاده نمود، کبک‌هایی که شروع به تخم‌گذاری می‌کنند را به‌منظور تولید تخم نطفه‌دار با کبک نر جفت‌گیری می‌دهند (معمولاً به ازای 4 کبک ماده یک کبک نر در نظر می‌گیرند). سپس تخم‌های نطفه‌دار تولیدشده را پس از جمع‌آوری و ضدعفونی در دستگاه جوجه‌کشی قرار می‌دهند و جوجه‌های هچ شده از دستگاه تحت عنوان جوجه یک‌روزه روانه بازار می‌شوند.

انواع سیستم‌های رایج در پرورش کبک:

1- پرورش کبک در بستر: در این روش کبک‌ها را بر روی بستر پرورش می‌دهند. بر روی کف بتونی سالن یک‌لایه‌ی بستر مانند از تراشه چوب، پوسته برنج به ضخامت 5 تا 7 سانتی‌متر ریخته می‌شود. همچنین برای جلوگیری از نزاع بین کبک‌ها و پرت دان و خوراک، سالن پرورش کبک را به‌صورت پن بندی تقسیم می‌کنند و در هر پن بین 20 تا 30 قطعه کبک قرار می‌گیرد.
گرچه هزینه اولیه این سیستم کم است اما بهره اقتصادی آن نیز پایین می‌باشد؛ زیرا ظرفیت و تراکم کبک در هر مترمربع پایین است.

2- پرورش کبک در قفس: در این نوع از پرورش کبک‌ها درون قفس‌هایی پرورش داده می‌شوند که این قفس‌ها در چند ردیف و هر ردیف به‌صورت چندطبقه بر روی‌هم چیده می‌شوند. پرورش در قفس گرچه افزایش هزینه‌ها را به دنبال دارد اما ازنظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه است و تأثیر به سزایی در میزان سوددهی پرورش کبک دارد. سیستم قفس بیشتر برای پرورش کبک تخم‌گذار استفاده می‌گردد.

مدیریت پرورش کبک:

مدیریت پرورش کبک یعنی کنار هم قرار دادن عوامل مؤثری که سبب رشد و به‌تبع آن افزایش درآمد حاصل از پرورش کبک می‌شود؛ که شرح مهم‌ترین این عوامل به‌صورت زیر می‌باشد:

1- تأمین حرارت موردنیاز پرورش کبک: دما در هفته اول پرورش 35 درجه سانتی‌گراد است اما با افزایش سن پرنده هر هفته بایستی 3 درجه کاسته شود تا به دمای مطلوب پرورش یعنی 10 -15 درجه سانتی‌گراد برسد.

2- تأمین رطوبت موردنیاز پرورش کبک: رطوبت در اوایل پرورش بین 60 -70 درصد ولی با رشد پرنده بهتر است قدری از میزان رطوبت کاسته شود و به 50 -55 درصد برسد.

3- تأمین تهویه موردنیاز در پرورش کبک: انجام تهویه مناسب و داشتن یک سیستم کارآمد در سالن پرورش کبک به دلایل زیر ضروری است:
•   کبک یک موجود زنده است و برای ادامه حیات نیازمند به تأمین اکسیژن و هوای تازه است.
•   دفع گازهای سمی در سالن.
•   کمک به مدیریت رطوبت و حرارت در سالن.
•   و...

4- تأمین روشنایی موردنیاز در پرورش کبک: در پرورش کبک‌های گوشتی برای رشد بهتر و سریع‌تر آن‌ها از برنامه نوری متناوب استفاده می‌گردد بدین‌صورت که به ازای یک ساعت روشنایی دو ساعت خاموشی می‌دهند. برنامه نوری در کبک‌های تخم‌گذار و مولد متفاوت است در این پرنده‌ها در هفته اول پرورش، 24 ساعت روشنایی در نظر می‌گیرند ولی هر هفته 20 دقیقه از میزان آن کاسته می‌شود تا جایی که به 10 ساعت روشنایی و 14 ساعت خاموشی برسد.

5- فضای موردنیاز در پرورش کبک:
•   در ماه اول به ازای هر یک مترمربع، 100 قطعه.
•   ماه دوم به ازای هر یک مترمربع، 50 قطعه.
•   ماه سوم و چهارم به ازای هر یک مترمربع، 25 قطعه.

تغذیه کبک‌ها:

جیره غذایی کبک‌ها بر اساس دوره‌های مختلف رشد به سه دسته پیش دان، رشد و پایانی تقسیم می‌شوند.

	پیش دان	رشد	پایانی
انرژی متابولیسمی (کیلوکالری بر کیلوگرم)	3000	2800	2700
پروتئین خام (%)	28	22	18

جیره غذایی کبک‌ها مخلوطی از مواد علوفه‌ای و کنسانتره ای ست و بایستی به‌گونه‌ای تنظیم گردد که بتواند تمام احتیاجات غذایی پرنده را در تمام مراحل تأمین نماید. جیره کبک‌های گوشتی با کبک‌های مولد اندکی ازنظر مواد مغذی متفاوت است و باید بر اساس نوع پرورش (گوشتی، تخم‌گذار) فرموله گردد مثلاً جیره کبک‌های مولد در مرحله تخم‌گذاری به جهت تشکیل تخم و پوسته بایستی ازنظر کلسیم و فسفر غنی باشد.

مصرف خوراک روزانه کبک در طی دوره پرورش 30 گرم و در مرحله استراحت 27 گرم در روز است. ضریب تبدیل غذایی در کبک 4 است یعنی به ازای تولید 1 کیلوگرم گوشت 4 کیلو خوراک مصرف می‌کند.

توجیه اقتصادی پرورش کبک:

با توجه به بازارپسندی بالا و گرایش بسیاری از افراد جامعه به مصرف گوشت، تخم و سایر اجزاء کبک، همچنین نرخ بازدهی بالای سرمایه، این صنعت توانسته سرمایه‌گذاری در این بخش را قابل توجیه کند.
کبک تخم‌گذار در مقایسه با گوشتی ازنظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه تر است زیرا پرورش‌دهنده با فروش تخم و گوشت کبک می‌تواند سود قابل‌توجهی را عاید خود کند.

کلام پایانی:

پرورش‌دهنده برای اینکه بتواند بدون ترس و استرس به حداکثر سود پرورش کبک دست یابد مستلزم آموزش و یادگیری در این زمینه است. ما با ارائه طرح پرورش کبک توانسته‌ایم یادگیری و آموزش پرورش کبک را آسان کنیم و راه را برای دوستانی که وارد این عرصه می‌شوند هموارتر نماییم. امیدواریم مطالب این مقاله برای شما مفید و مؤثر واقع گردد.