طرح توجیهی پرورش دام سنگین گاو | طرح توجیهی دامپروری

امروزه نقش و اهمیت مواد مغذی همچون پروتئین در سلامتی انسان‌ها بر کسی پوشیده نیست. وجود این مواد در سبد غذایی روزانه، سبب تقویت قوای فکری و جسمی افراد می‌گردد که بی‌شک می‌تواند با پیشرفت و توسعه در هر جامعه و کشور همراه شود؛ ازاین‌رو اگر کشور ما هم خواستار پیشرفت است بایستی به منابع تولید آن اهمیت و توجه بیشتری دهد.

از مهم‌ترین منابع تأمین‌کننده پروتئین می‌توان اشاره‌ای به گوشت و شیر نمود که با توجه به رشد روزافزون جمعیت بهترین راهکار، پرورش دام سنگینی همچون گاو است. پرورش گاو یکی از راهکارهای مدیریتی مناسب برای تأمین بخش گسترده‌ای از نیازهای غذایی کشورها محسوب می‌گردد چراکه فراورده‌های به‌دست‌آمده از این دام‌ها ازنظر کمیت در مقایسه با دام‌های سبکی مانند گوسفند و بز بسیار بالاتر است و می‌توان طی مدت پرورش به میزان بالاتری از شیر و گوشت دست‌یافت. به‌گونه‌ای که علاوه بر مصرف داخلی می‌توان بخشی از آن را نیز به سایر کشورها صادر نمود.
وجود قابلیت تولید بالا و بازار مصرف مناسب، سبب افزایش رونق کسب‌وکار در این صنعت شده که صدور مجوزهای تأسیس و بهره‌برداری از واحدهای پرورشی گاوداری خود گویای این مطلب است. ازاین‌رو دامداران و کارآفرینان زیادی خواستار این هستند که پا به میدان پرورش بگذارند و در کنار کسب درآمد بتوانند سهمی در تولید زنجیره غذایی جامعه نیز داشته باشند.
دام‌پروری همانند بسیاری از صنایع مستلزم داشتن اطلاعات و دانش کافی درزمینهٔ پرورش است و بدون این اطلاعات یقیناً کار پرورش غیرممکن و یا باراندمان پایین همراه خواهد بود. خوراک، مدیریت پرورش، ساختمان و تأسیسات ازجمله مهم‌ترین مواردی هستند که دامدار بایستی قبل از این‌که اقدام به پرواربندی نماید اطلاعات کافی در خصوص آن‌ها داشته باشد. در همین ارتباط طرح توجیهی پرورش دام سنگین را به قلم نگارش درآورده‌ایم تا مطالب ارائه‌شده آن بتواند سبب ارتقاء سطح دانش و اطلاعات پرورشی دامداران و کارآفرینان عزیز گردد.

مزیت به‌کارگیری از طرح توجیهی پرورش دام سنگین

    تأمین قسمتی عمده‌ای از مواد غذایی موردنیاز جامعه
     دستیابی به تولید گوشت و فراورده‌های لبنی به‌صورت انبوه
   عدم تخریب مراتع و حفظ این میراث گران‌قدر، در صورت پرورش دام به‌صورت صنعتی و یا نیمه‌صنعتی
   بهره بردن از پتانسیل ژنتیکی دام‌ها در جهت تولید شیر و گوشت بیشتر
    عدم وابستگی کشور به وارد نمودن گوشت و مواد لبنی از سایر کشورها
     صادر نمودن مازاد فراورده‌های حاصله از پرورش دام به آن‌سوی مرزها
    جلوگیری از خروج ارز و درنتیجه بهبود وضعیت اقتصادی کشور
    اشتغال‌زایی تعداد زیادی از جوانان جویای کار
   و سایر موارد

صنعت پرورش دام سنگین

صنعت پرورش دام سنگین بر اساس نوع تولید به دودسته شیری و گوشتی تقسیم‌بندی می‌شود. هرکدام از این صنایع قادرند که بخش گسترده‌ای از نیازهای غذایی جامعه را تأمین نمایند ازاین‌رو هر چه بر روی توسعه آن بیشتر تمرکز گردد یقیناً با پیشرفت کشور همراه خواهد بود.
به پرورش دام سنگین در کشورهای پیشرفته اهمیت زیادی داده می‌شود چراکه این صنعت به‌تنهایی قادر است بخش عمده‌ای از نیازهای غذایی انسان‌ها را برآورده نماید، اما در کشور ما این صنعت به دست فراموشی سپرده‌شده و یا توجه چندانی به آن نمی‌گردد حال اگر به این صنعت ارزشمند اهمیت داده شود بی‌شک با مزیت‌های فراوانی همراه خواهد بود و می‌تواند جایگاه اقتصادی را به شکل فزاینده‌ای ارتقا دهد.
گرچه کشور عزیزمان در سال‌های اخیر توانسته در افزایش تولید گوشت و فراورده‌های لبنی به پیشرفت‌هایی دست یابد اما متأسفانه آن‌طور که شایسته است هنوز نتوانسته به‌درستی جایگاه خود را پیدا نماید و مقداری از این نیاز (شیر و گوشت) همچنان از طریق وارد نمودن از سایر کشورها تأمین می‌گردد که لازم است برای به خودکفایی رسیدن، تمهیدات مؤثری ازجمله پیاده نمودن طرح‌های پرورشی به‌طور اصولی، حمایت از دامداران و کارآفرینان و ... اندیشیده شود.

صنعت پرورش گاو گوشتی

در صنعت پرورش گاو شیری هدف، دستیابی به حداکثر تولید گوشت قرمز در حجم انبوه است؛ که برای نیل به این هدف بایستی دام‌ها را پروار نمود. همان‌طور که می‌دانید پرواربندی عبارت از چاق کردن حیوان با استفاده خوراکی تنظیم‌شده و رعایت نکات بهداشتی و مدیریتی. اگر پرواربندی به‌طور اصولی صورت گیرد یقیناً ازدیاد گوشت قرمز را به همراه خواهد داشت.

اما صنعت پرورش گاو گوشتی برای این‌که از راندمان بالایی برخوردار باشد متأثر از یکسری عوامل است که نقش بسیار مهمی را در فراهم نمودن زمینه‌های یک پرواربندی موفق ایفا می‌کنند این عوامل عبارت‌اند از:

انتخاب نژاد مناسب: یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی که یقیناً اثر مستقیم بر روی ازدیاد تولید گوشت دارد انتخاب نژادی مناسب برای امر پرواربندی است. نژادی که بتواند در طی دوره پروار از وزن گیری قابل قبولی برخوردار باشد در این‌چنین حالتی می‌توان انتظار یک دوره موفق آمیز را کشید. اگر دام نتواند آن‌طور که شایسته است رشد کند بی‌شک سبب ضرر و زیان می‌گردد چراکه هزینه نگهداری آن برای دامدار بسیار گران تمام می‌شود.
بر این اساس لازم است که از نژادهایی برای پروار انتخاب شود که به‌طور ذاتی دارای استعداد تولید گوشت باشند. همان‌طور که می‌دانید گاوها را بر اساس نوع تولیدی که دارند به سه دسته شیری، گوشتی و دومنظوره (شیری- گوشتی) تقسیم می‌شوند. از مهم‌ترین و معروف‌ترین نژادهای گوشتی جهان می‌توان اشاره‌ای به شورت هورن، لیموزین، شاروله، هرفورد، گالووی، ساسکس، سمینتال، هایلند و ... نمود. ازنظر ظاهری این نژادها دارای پهلوهایی عمیق و دایره‌ای، گردنی کوتاه و دارای بدنی عضلانی و تو پر می‌باشند. رشد ماهیچه در قسمت پشت و ران بسیار زیاد است. ازآنجایی‌که امروزه کارهای اصلاح نژادی بر روی تولید گوشت این قبیل از دام‌ها صورت گرفته؛ مقدار تولید شیر در آن‌ها بسیار کم است در حدی که فقط می‌توانند گوساله خود را تغذیه نمایند.

انتخاب خوراکی مناسب: از دیگر پارامترهایی که میزان سود و زیان گاوداری گوشتی را تحت شعاع خود قرار می‌دهد، استفاده از خوراکی است که بتواند ضمن این‌که احتیاجات غذایی دام را برآورده نماید از صرفه اقتصادی نیز برخوردار باشد. چراکه بیش از 60 درصد هزینه‌های جاری را به خود اختصاص می‌دهد و هر چه دامدار بتواند این میزان هزینه را کاهش دهد یقیناً با افزایش سود همراه خواهد بود. البته ذکر این نکته ضروری است که ارزان بدون جیره نباید منجر به افت کیفیت جیره و درنتیجه کاهش رشد دام شود زیرا در این حالت نه‌تنها دامدار سود نکرده بلکه با ضرر و زیان نیز مواجه می‌گردد.

صنعت پرورش گاو شیری

هدفی که این صنعت دنبال می‌کند برخلاف گاوداری گوشتی، به‌صورت تک‌محصولی نیست، بلکه می‌توان هم‌زمان با تولید شیر، اهداف دیگری را نیز دنبال نمود. در این صنعت همان‌طور که از نام آن برمی‌آید تولید شیر در اولویت این مهم قرار دارد؛ اما در کنار آن نیز می‌توان با تولید گوساله نیز به کسب درآمدزایی پرداخت. این صنعت یکی از مهم‌ترین صنایع تولیدی کشور است که توسعه دادن و تمرکز نمودن بر روی آن می‌تواند بسیاری از نیازهای غذایی جامعه را تأمین نماید و چرخ اقتصادی کشور را بهتر بچرخاند همانند آنچه در بسیاری از کشورهای اروپایی و پیشرفته شاهد آن هستیم.
در صنعت پرورش گاو شیری همانند گاو گوشتی، برای این‌که بتوانیم به حداکثر تولید شیر دست پیدا کنیم بایستی از نژادهایی مختص این امر همانند هلشتاین، براون سوئیس، گرنزی، جرسی و ... استفاده نمود. برخی از این نژادها مانند هلشتاین قادرند که در طول یک دوره شیرواری حتی بیش از یک تن شیر تولید نمایند. همچنین در این صنعت، علاوه بر تولید شیر می‌توان به تولید گوساله نیز دست‌یافت که از گوساله‌های نر جهت پروار و از جنس ماده برای تولید شیر و تولید نسل مورداستفاده قرار می‌گیرد.
یکی از مهم‌ترین مزیتی که این صنعت در مقایسه با صنعت گاو گوشتی دارد این است که می‌توان با فروش شیر بخشی از هزینه‌های جاری ازجمله خرید خوراک و جیره را تأمین نمود. درحالی‌که در پرورش گاو گوشتی تا فروش دام‌ها بایستی سرمایه‌گذاری نمود و این ممکن است دامدار در طی دوره پرواربندی با کمبود سرمایه مواجه گردد.

جایگاه مناسب برای جاری نمودن طرح توجیهی پرورش دام سنگین

یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در پرورش دام‌های سنگین فراهم نمودن یک مکانی امن و جایگاهی مناسب برای نگهداری و پرورش است، اگر در این جایگاه، اصول بهداشتی رعایت گردد و در آن دام احساس آسایش نماید به‌طورقطع می‌تواند رشد خود را در طول دوره نگهداری به‌خوبی ادامه دهد.
در ساخت جایگاه بایستی به شرایط جغرافیایی و همچنین وضعیت آب و هوایی هر منطقه توجه نمود تا مصالح ساختمانی به‌کاررفته از استحکام بالایی در برابر شرایط جوی و نامساعد محیطی برخوردار باشد. زمینی که برای احداث جایگاه به کار گرفته می‌شود بایستی از زمین‌های دیگر بالاتر و یا هم‌سطح باشد تا از ورود آب‌های جاری در امان بماند. همچنین جایگاهی که برای گاو گوشتی در نظر رفته می‌شود در مقایسه با جایگاه دام‌های شیری دارای تفاوت‌هایی است. جایگاه گاوهای گوشتی به دلیل حذف شدن دستگاه‌های شیردوش و همچنین ساختمان مختص شیردوشی بسیار ساده‌تر و ارزان‌قیمت‌تر از گاوهای شیری به‌حساب می‌آیند.