توسط سمیه ملکی
12-11-2021 2:25:20 PM
راهنمای پرورش گاومیش | طرح توجیهی گاومیش
پرورش و نگهداری گاومیش
پرورش و نگهداری از دام‌های اهلی از مهم‌ترین شاخه‌های کشاورزی و فرآورده‌هایی همانند گوشت، شیر، پوست و پشم یکی از شاخص‌ترین تولیدات دامی هستند که همواره بشر در تهیه خوراک و پوشاک به آن‌ها نیازمند بوده است.
گاومیش هم یکی از دام‌های اهلی هست که گرچه در مقایسه با سایر حیواناتی همانند گاو و گوسفند کمتر موردتوجه قرارگرفته و پرورش آن در حاشیه بوده اما این دام یکی از مهم‌ترین منابع تأمین‌کننده مواد غذایی به‌ویژه پروتئین موردنیاز جامعه به‌حساب می‌آید و پرورش آن می‌تواند در کشورهای درحال‌توسعه به‌خصوص کشورهایی که با فقر دست‌وپنجه نرم می‌کنند یک راهکار مدیریتی مناسب باشد.
ویدیو راهنمای پرورش گاومیش
در همین راستا، قصد داریم پستی را مبنی بر پرورش و نگهداری گاومیش منتشر کنیم امید است که اطلاعات این پست برای کسانی که قصد پرورش این حیوان مفید رادارند تأثیرگذار باشد. پس از شما سروران گرامی می‌خواهیم تا پایان با ما باشید:
آشنایی کلی با خصوصیات و ویژگی‌های گاومیش:
 گاومیش یا بوفالو متعلق به رده پستانداران، راسته جفت سمان، تیره گاو سانان، خانواده گاویان (bovidae) ، زیر خانواده bovidae و شاخه bovini است.
امروزه این حیوان به جهت فوایدی که دارد در غالب نقاط جهان‌دیده می‌شود اما خاستگاه اصلی آن کشورهای آسیا به‌ویژه هند و پاکستان است.
بهترین نواحی برای پرورش این حیوان مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری است و به‌ندرت در مناطق سرد و یا کوهستانی پرورش داده می‌شوند.
از ویژگی‌های رفتاری گاومیش غوطه‌ور شدن در آب به‌ویژه آب گل‌آلود است. به همین جهت است که این حیوان را غالباً در مناطق مرطوب می‌توان یافت. این کار هم به خنک کردن گاومیش‌ها کمک می‌کند و هم به دفع حشرات مزاحم.
رنگ پوست گاومیش به‌صورت سیاه و خاکستری تیره است.
گاومیش یکی از مقاوم و سازش‌پذیری‌ترین دام‌های اهلی در برابر شرایط سخت محیطی است. همچنین این حیوان مقاومت بالایی در برابر انواع بیماری‌های دامی دارد.
طول عمر اقتصادی گاومیش 10 تا 12 سال است اما این حیوان تا 30 سالگی عمر می‌کند.
گاومیش در سن 4 الی 5 سالگی آبستن می‌شود و طول دوره آن حدود 300 روز (10 ماه) است؛ و فاصله بین دو زایش در این حیوان 5/1 سال می‌باشد.
معده گاومیش همانند سایر نشخوارکنندگان چهارقسمتی است ولی بنا به دلایلی ازجمله بزرگ بودن شکمبه، وجود چین‌خوردگی‌های گسترده و تعداد و تنوع بیشتر میکروارگانیسم‌های شکمبه سبب گردیده که این حیوان قابلیت بالایی در هضم انواع علوفه‌های خشبی داشته باشند.
و... انواع نژاد گاومیش در جهان و ایران:
انواع گونه‌های گاومیش‌ها شامل گاومیش‌های آمریکایی، آفریقایی و آسیایی هستند؛ اما پراکندگی گاومیش آسیایی از دو گونه دیگر بیشتر است و ازاین‌گونه جهت پرورش در سرتاسر دنیا استفاده می‌گردد.
گاومیش‌های آسیایی به دو زیرگونه باتلاقی و رودخانه‌ای (آبی) تقسیم می‌شوند. گاومیش‌های باتلاقی در آب‌های گل‌آلود و باتلاق‌ها زیست می‌کنند؛ و بیشترین دسته‌ی این نوع از گاومیش‌ها در ممالک تایلند، چین و کشورهای خاور دور یافت می‌شوند که ازنظر تولید گوشت حائز اهمیت هستند. بیشترین جمعیت زیرگونه گاومیش‌های رودخانه‌ای در هند و پاکستان هستند ولی در غالب نقاط دنیا هم پراکنش دارند و بیشتر ازاین‌گونه جهت تولید شیر و سپس گوشت استفاده می‌شود.
در ایران هم گاومیش خوزستان، آذربایجان غربی و شرقی، اردبیل، گیلان و گلستان که بیشترین تراکم رادارند از دسته گاومیش‌های آسیایی و زیرگونه رودخانه‌ای (آبی) به‌حساب می‌آیند.
مهم‌ترین فراورده‌های حاصل از پرورش گاومیش:
گاومیش دارای فراورده‌های سودمندی است که پرورش این حیوان را اقتصادی نموده است این فرآورده‌ها عبارت‌اند از:
1- گوشت: گوشت گاومیش ازنظر ظاهری تیره‌رنگ و دارای میزان بیشتری از الیاف می‌باشد. این گوشت در مقایسه با گوشت گاو دارای میزان بالاتری از چربی و کالری و سدیم است. ولی ازنظر پروتئین، فسفر، آهن و پتاسیم با گوشت گاو برابری می‌کند؛ اما به‌طورکلی گوشت گاومیش در مقایسه با سایر گوشت‌های قرمز دارای میزان بالاتری از پروتئین و املاح معدنی و درصد پایین‌تری از کلسترول می‌باشد.
2- شیر: به دلیل بالا بودن میزان چربی و پروتئین شیر گاومیش، فراورده‌های حاصل از آن اعم از بستنی، کره، ماست و... از بازارپسندی خوبی در داخل کشور برخوردار هستند.
3- شاخ: از شاخ گاومیش در ساخت انواع وسایل تزیینی و صنایع‌دستی همانند عصا، ادوات موسیقی، چاقو، شانه و... استفاده می‌شود.
4- پوست: ضخامت پوست گاومیش دو برابر پوست گاو است که از مقاومت بالایی برخوردار می‌باشد. از پوست حاصله برای تهیه زین اسب، تسمه، زیره کفش و... استفاده می‌گردد.
5- مو: از دسته موی های گاومیش در ساخت انواع قلم‌مو و برس به کار می‌رود.
انواع روش‌ها و سیستم‌های رایج پرورش گاومیش:
پرورش گاومیش سنتی: در این روش گاومیش‌ها در بخش‌های کوچک و به‌صورت روستایی و کاملاً سنتی نگهداری می‌شوند که حدود 90 درصد از پرورش گاومیش در ایران بدین‌صورت می‌باشد. در این روش گاومیش‌ها در طی روز در فضای باز و نزدیکی رودخانه‌ها به چرا مشغول می‌شوند و در شب به جایگاه‌ها برده می‌شوند. در پرورش سنتی بیشتر به‌منظور تأمین شیر و استفاده از نیروی بدنی گاومیش‌ها جهت شخم زدن زمین و حمل‌ونقل اقدام به پرورش و نگهداری می‌کنند.
پرورش گاومیش صنعتی: گر چه پرورش صنعتی گاومیش در ایران آن‌طور که شایسته است رواج نیافته اما این روش یکی از مؤثر و کارآمدترین راهکارهای پرورشی به‌منظور بازدهی بالاتر به محصولات می‌باشد. وجود اهدافی همانند حفظ نژاد برتر، تولید گوشت و شیر بالاتر سبب گردیده که پرورش بدین شیوه از منافع اقتصادی قابل قبولی برخوردار باشد. در این روش پرورش‌دهنده می‌تواند با فراهم نمودن زیرساخت‌های لازم (مانند ایجاد استخر و دوش‌های مخصوص) و ایجاد شرایط مناسب پرورشی به حرفه‌ای با ریسک پایین و درآمدزایی بالادست یابد.
در پرورش گاومیش می‌توان از دو سیستم باز و یا بسته استفاده نمود:
سیستم باز: در سیستم باز گاومیش‌ها را در فضای آزاد و کنار رودخانه نگهداری می‌کنند. این نوع از سیستم پرورش غالباً در مناطق گرمسیری و یا نیمه گرمسیری جنوب همانند خوزستان به کار می‌رود.
سیستم بسته: در سیستم بسته که اغلب برای پرورش صنعتی گاومیش مورداستفاده قرار می‌گیرد حیوان در جایگاه بسته پرورش داده می‌شود. این جایگاه دارای فضای مسقف و فضای غیر مسقف است همچنین جایگاه پرورش بایستی مجهز به امکاناتی مانند سیستم آبخوری، تهویه، روشنایی، سیستم گرمایشی و سرمایشی باشد. این نوع از سیستم در مناطقی که ازنظر آب و هوایی خنک هستند مورداستفاده قرار می‌گیرد. در ایران استان‌هایی همانند آذربایجان غربی و شرقی پیشتاز به‌کارگیری این نوع از سیستم در کشور می‌باشند.
پرورش گاومیش:
1- اخذ مجوز: افرادی که علاقه‌مند به حوزه‌ی پرورش گاومیش هستند برای شروع می‌توانند به اخذ مجوزهای لازم از طریق سازمان جهاد کشاورزی و سایر ارگان‌های مربوطه اقدام نمایند.
2- اهداف پرورش گاومیش: گاومیش را به دو منظور تولید گوشت و شیر پرورش می‌دهند ؛ که می‌توان از روش‌های زیر برای دستیابی به این دو مهم استفاده نمود:
الف- پرورش گاومیش گوشتی: برای این هدف از گوساله و یا گاو نر جهت پرواربندی و تولید گوشت استفاده می‌گردد. در پرواربندی گوساله‌های نر را به مدت 6 الی 9 ماه نگهداری می‌کنند و وقتی‌که به وزن ایده آل خود رسیدند آن‌ها را روانه کشتار می‌کنند. کشورهای شرق آسیا همانند چین و تایلند ازنظر تولید گوشت گاومیش پیشتاز هستند در این مناطق از نژادهایی استفاده می‌گردد که ازنظر تولید گوشت دارای استعداد بالایی هستند.
ب- پرورش گاومیش شیری: چنانچه هدف از پرورش گاومیش تولید شیر باشد می‌توان از نژادهای شیری این حیوان استفاده نمود، مانند نژادهایی که در هند و پاکستان وجود دارند. در این روش با تشکیل گله‌های شیری هم از تولید شیر این حیوان می‌توان بهره لازم را برد و هم از تولد گوساله‌های حاصله.
3- خرید دام مناسب برای پرورش: برای این کار پرورش‌دهنده بایستی حوزه فعالیت مربوطه خود را ازنظر تولید شیر و یا گوشت تعیین کند سپس بر اساس آن اقدام به خریداری نماید. برای این‌که پرورش گاومیش از توجیه اقتصادی خوبی برخوردار باشد بایستی از دامی استفاده شود که هم ازنظر نوع بهره و هم ازنظر قیمت مناسب باشد. قیمت هر رأس گاومیش بر اساس نوع بهره، جنس و سن متغیر است؛ و دامدار در زمان خرید بایستی نکات پرورشی و مدیریتی آن را مدنظر قرار دهد.
4- تغذیه گاومیش: گاومیش هم مثل سایر نشخوارکنندگان قادر است که از علوفه و گیاهان مرتعی به‌خوبی تغذیه کند؛ اما یکی از بارزترین وجه تمایز گاومیش با گاو توانایی دستگاه گوارش آن در هضم علوفه‌های خشبی است که آن‌ها را قادر می‌سازد از گیاهان و علوفه‌هایی که بسیاری از دام‌ها قادر به استفاده از آن نیستند تعلیف کنند؛ که این خود مزیتی بر صرفه اقتصادی پرورش و نگهداری از این حیوان است.
در تغذیه گاومیش‌ها می‌توان از سه شیوه تغذیه گسترده، متمرکز و نیمه‌متمرکز استفاده نمود. درروش گسترده که درواقع چرا به‌صورت آزاد می‌باشد دام از علوفه‌های مراتع و مزارع تغذیه می‌کند این روش بیشتر مختص روش سنتی، عشایری و روستایی می‌باشد.
درروش متمرکز که بیشتر در سیستم صنعتی انجام می‌شود تغذیه دام در جایگاه‌های بسته با استفاده از جیره دستی متشکل از علوفه و کنسانتره صورت می‌گیرد. روش سوم یعنی نیمه‌متمرکز هم تلفیقی از دو روش مذکور است یعنی دام علاوه بر تعلیف از مراتع و مزارع با جیره دستی هم تغذیه می‌شود.
توجیه اقتصادی پرورش گاومیش:
گاومیش به دلیل مصرف بهینه خوراک و تولید فراورده‌های باارزشی همانند گوشت و شیر ازنظر اقتصادی کاملاً قابل توجیه و هم‌تراز و یا حتی بالاتر از پرورش سایر دام‌هایی همانند گاو و گوسفند است که سرمایه‌گذاری در این بخش می‌تواند برای دامدار کسب درآمد به همراه داشته باشد مشروط بر این‌که اولاً پرورش آن به‌صورت صنعتی یا نیمه‌صنعتی باشد، ثانیاً به بازار مصرف محصولات تولیدی جهت و ارتقا داده شود.
|