توسط سمیه ملکی
5-30-2020 12:37:52 AM
طرح توجیهی پرورش خاویار | وام پرورش ماهی خاویار
امروزه با توجه به رشد روزافزون جمعیت و نیاز به مواد پروتئینی و همچنین خواص بی‌نظیر گوشت سفید، عاملی شده که پرورش آبزیانی همانند خاویار در طی سال‌های اخیر بیشتر موردتوجه قرار گیرد. به‌گونه‌ای که امروزه کارآفرینان بسیاری با احداث مزارع پرورشی در سرتاسر کشور روی به پرورش این آبزی ارزشمند آورده‌اند که این نویدی از کسب‌وکار درخشان پرورش این ماهی را می‌دهد؛ و امید می‌رود با احداث سایت‌های پرورشی بی‌شمار در سال‌های آتی، تولید این آبزی به مرحله انبوه برسد تا از این طریق نیازهای پروتئینی کشور تأمین گردد. در این‌چنین شرایطی قطعاً گوشت خاویار جنبه کمیاب و لوکس به خود نمی‌گیرد بلکه برای عموم مردم قابل‌استفاده می‌شود؛ که یقیناً این ویژگی باعث فرصتی می‌شود تا کارآفرینان زیادی بتوانند از این طریق کسب درآمد نمایند.
آشنایی با ماهی خاویار
ماهی خاویار از تیره تاس ماهیان است که از این خانواده حدود 27 گونه شناسایی‌شده است و حدود 5 گونه از آن‌ها یعنی چیزی حدود 93 درصد از کل ماهیان خاویاری در دریای خزر زندگی می‌کنند همانند فیل‌ماهی، تاس ماهی (ایرانی و روسی)، ازون برون و ماهی شیب. از مهم‌ترین ماهیان خاویاری ایرانی هم می‌توان اشاره‌ای به شیب، استرلیاد، اوزون‌برون، بستر، فیل‌ماهی و تاس ماهی نمود. این نوع از ماهیان جزء ماهیان گرمابی هستند و بیشتر در آب‌های گرم پرورش داده می‌شوند. در میان ماهیان خاویار ایران، خاویار استحصال‌شده از فیل‌ماهی هم ازنظر کیفی و هم ازنظر کمی از جایگاه بالاتری برخوردار است به‌گونه‌ای که رتبه گران‌ترین خاویار جهان را به نام خود ثبت نموده است.
چرا پرورش ماهی خاویار ارزشمند است؟
ارزشمند بودن ماهیان خاویاری امروزه بر کسی پوشیده نیست. ماهیان خاویار را به‌منظور تولید گوشت و ماده‌ای سیاه‌رنگ به همین نام یعنی خاویار پرورش می‌دهند، اما این ارزشمند بودن به جهت تولید گوشت نیست بلکه به دلیل استحصال خاویار از این ماهی است.
این ماده سیاه‌رنگ درواقع تخمک‌های بارو نشده این‌گونه از ماهیان است که به‌عنوان یکی از گران‌ترین خوراکی‌های جهان شناخته‌شده است. یک ماده‌ای پرانرژی، سرشار از پروتئین، آهن، سلنیوم، کلسیم، فسفر، ید، انواع ویتامین و باارزش غذایی فراوان است. پروتئین به‌کاررفته در این ماده شامل اسیدآمینه‌های آرزین، هیستامین، ایزولوسین، لیزین و متیونین است. وجود اسید چرب امگا 3 سبب شده که از این مروارید سیاه برای درمان دسته‌ای از بیماری‌های عصبی و افسردگی مورداستفاده قرار گیرد. به‌علاوه مصرف خاویار برای طیف وسیعی از بیماری‌ها مانند قلبی عروقی، دستگاه گوارش، التهاب مفاصل و ... مورداستفاده قرار می‌گیرد.
گوشت این آبزی در درجه دوم اهمیت پرورش قرار دارد اما بااین‌حال، گوشت آن نیز سرشار از مواد پروتئینی، آهن، ویتامین و صدالبته کلسترول پایین است که آن را در بین طیف گسترده‌ای از گوشت‌ها ممتاز نموده است. همچنین این ماهی علاوه بر تولد گوشت و خاویار، دارای محصول سومی نیز هست که در صنعت چرم‌سازی مورداستفاده قرار می‌گیرد که این محصول پوست آن است و بعدازاین‌که خاویار را استحصال نمودند از پوست به‌دست‌آمده نیز در صنعت چرم‌سازی برای تولید کیف و کفش، لباس شنا و ... به کار گرفته می‌شود که از دوام و ظرافت خاصی نیز برخوردار است. البته فراورده‌های جانبی دیگری نیز می‌توان از پرورش این آبزی به دست آورد ازجمله غضروف؛ که در مصارف پزشکی و یا تولید چسب مورداستفاده قرار می‌گیرد.
مزایای اجرای طرح پرورش ماهی خاویار
آنچه در مورد فراورده‌های به‌دست‌آمده از ماهی خاویار به آن پرداخته شد می‌تواند با فواید اقتصادی بی‌شماری همراه گردد ازجمله:
• اشتغال‌زایی افراد جویای کار
• عدم متکی شدن کشور به وارد نمودن گوشت ماهی درنتیجه جلوگیری از خروج ارز
• پایین بودن هزینه تولید گوشت ماهی خاویار در مقایسه با تولید سایر گوشت‌ها
• پایین بودن وابستگی پرورش ماهی به ارز (چراکه کشور خود می‌تواند بچه ماهی را تولید کند)
• صادر نمودن خاویار به‌عنوان اصلی‌ترین محصول این ماهی باقیمت‌های گزاف و درنتیجه ارزآوری به کشور
• درمان طیف وسیعی از انواع بیماری‌ها
• و به‌طورکلی کمک به چرخاندن چرخ‌های اقتصادی کشور
شرایط مناسب برای پرورش ماهی خاویار
برای پرورش ماهیان خاویاری فراهم نمودن شرایط پرورشی ازنظر دمای آب، میزان شوری آب، اسیدیته و اکسیژن آب الزامی است. دامنه تحمل دمایی این آبزی بین 15 تا 27 درجه سانتی‌گراد‌است که بیشترین میزان رشد آن در دمای 19 الی 21 اتفاق می‌افتد اما وقتی دما به پایین‌تر از 6 و یا 30 درجه سانتی‌گراد می‌رسد با توقف رشد مواجه می‌شوند. میزان شوری مناسب آب 4 تا 10 گرم در لیتر آب با PH 7 تا 5/8 است و همچنین اکسیژن محلول مناسب برای پرورش 6 تا 8 میلی‌گرم در لیتر آب است.
استان‌های فعال کشور در پرورش خاویار
کشور ما ظرفیت این را دارد که بتوان این آبزی ارزشمند را پرورش داد و از مزیت اقتصادی فراوان آن در جهت بالا بردن وضعیت اقتصادی کشور حداکثر بهره را برد؛ اما بااین‌حال، کشور ما از کل این ظرفیت استفاده نکرده است و برخی از استان‌های کشور روی به پرورش آن آورده‌اند که در این زمینه استان‌هایی همچون مازندران، گیلان، گلستان و خوزستان پیشتاز این حرفه در کشور هستند و بزرگ‌ترین تولیدکنندگان خاویار در کشور به‌حساب می‌آیند؛ اما کم‌وبیش استان‌های قم و فارس هم پا به عرصه وجود گذاشته‌اند تا از این طریق بتوانند نیاز داخلی کشور به گوشت ماهی را به‌نوعی مرتفع سازند.
حدود 93 درصد از ذخایر ماهیان خاویاری در دریای خزر یافت می‌شود وظیفه تکثیر و رهاسازی آن نیز بر عهده ایران است. گرچه ایران یکی از مهم‌ترین کشورهای تولیدکننده خاویار در جهان است اما با ظاهر شدن رقبای جدی در بحث تولید خاویار، اگر کشورمان دیر به خودش بیاید ممکن است که این صنعت عظیم اقتصادی را از دست بدهد، ازاین‌رو اگر کشور ما می‌خواهد در این زمینه به پیشرفت‌هایی برسد و بتواند جایگاه تولید خاویار در منطقه و یا حتی جهان را حفظ نماید بایستی سرمایه‌گذاری‌های زیادی را به این بخش اختصاص دهد و به کارآفرینان عزیز به‌ویژه از منظر مالی توجه و حمایت بیشتری نماید.
روش‌های پرورش ماهی خاویار
پرورش ماهی خاویار امری نسبتاً طولانی است چراکه اولین محصول آن‌که گوشت است بعد از دو الی سه سال به فروش می‌رسد و در طول این مدت لازم است که سالانه برای جایگزینی ماهیان فروخته‌شده، به تعداد گله اضافه گردد؛ اما به‌طورکلی روند پرورش بدین‌صورت است که ماهی خاویار در سال اول به وزن 1 کیلوگرم می‌رسد و هرسال به‌طور میانگین 5 تا 7 کیلوگرم وزن می‌گیرد، اما پرورش‌دهنده می‌تواند از سال سوم اقدام به فروش نماید یعنی زمانی که دارای وزنی بین 10 الی 14 کیلوگرم هستند و برای این‌که تعداد گله آن کم نشود می‌تواند به همان اندازه نیز اضافه نماید.
حال اگر قصد پرورش‌دهنده تنها تولید گوشت باشد می‌تواند هر دو جنس نر و ماده را در سن 2 الی 3 سالگی به فروش رساند؛ و اما اگر هدف رسیدن به خاویار است می‌توان تنها جنس نر این ماهی را به جهت تولید گوشت به فروش رساند و جنس ماده را برای تولید خاویار به مدت 10 الی 12 سال یعنی تا زمان دستیابی به خاویار، نگهداری نمود که در این روش سود به‌دست‌آمده نیز چندین برابر فروش گوشت خواهد بود.
اما برای چگونگی شروع به کار پرورش هم دو راه پیش روی پرورش‌دهندگان است:
1- استفاده از لارو
2- استفاده از بچه ماهی
در مرحله اول پرورش‌دهنده خود به‌طور مستقیم اقدام به پرورش می‌کند؛ یعنی این‌که در ابتدا تخم ماهی خاویار را خریداری و تا زمان هچ شدن نگهداری می‌کند و سپس تخم‌های هچ شده که لارو نامیده می‌شوند را تا رسیدن به مرحله بچه ماهی (وزن 3 گرمی) در یک حوضچه‌ای جدا پرورش و پس از رسیدن به مرحله بچه ماهی آن‌ها را منتقل به حوضچه‌ای دیگر می‌کند؛ اما در مورد روش دوم بچه ماهی را از مراکز معتبر که دارای وزن سه گرمی هستند در حوضچه‌های مخصوص پرورش می‌دهند.
بازمصرف ماهی خاویار
یکی از مهم‌ترین مباحث در پرورش ماهیان خاویاری، بحث فروش و بازار مصرف آن است. اگر پرورش‌دهنده می‌خواهد به سود قابل‌توجهی برسد و نتایج زحمات خود را در طول دوره پرورش ببیند بایستی بازار فروش محصولات خود را پیدا کند و این کار یعنی بازار سنجی بهتر است که قبل از شروع پرورش باشد. خوشبختانه ماهی خاویار به لطف این مروارید سیاهی که در دل خود گنجانده از بازار مصرف بسیار بالایی به‌خصوص آن‌طرف مرزهای کشور برخوردار است.
چنانچه پروش دهنده می‌خواهد از این آبزی گران‌بها به سود قابل‌توجهی برسد می‌تواند با فروش خاویارهای استحصال‌شده به این امر دست یابد اما ذکر این نکته ضروری است که برای دستیابی به تخمک بارور نشده یا همان خاویار مدت‌زمان 10 الی 12 ساله را می‌طلبد که علاوه برداشتن صبر و حوصله بایستی سرمایه لازم جهت نگهداری و پرورش در طول این مدت نیز به واحد پرورشی تزریق گردد تا نتیجه کار به سرانجام برسد؛ اما بحث دیگر، بازار مصرف گوشت آن است که این مورد نیز دست‌کمی از خاویار ندارد و از بازارپسندی خوبی هم در داخل و هم خارج از کشور برخوردار است، گرچه سود حاصله بسیار پایین‌تر از فروش خاویار است، اما دارای مزیت‌هایی همچون طول دوره پرورش کوتاه‌تر و نیاز به سرمایه پایین نیز است.
|