توسط سمیه ملکی
12-31-2023 2:40:52 PM
پرورش بره پرواری بهتر است یا میش داشتی؟
پرورش بره پرواری بهتر است یا میش داشتی؟
پرورش گوسفند بنا به دلایلی ازجمله شرایط اقلیمی، جغرافیایی، محیطی، اجتماعی، اقتصادی یکی از عمده مشاغل پرطرفدار کشور به‌حساب می‌آید. کوچکی جثه، تولید گوشت، پشم، شیر و سایر فرآورده‌های جانبی آن سبب گردیده توجه بسیاری را به خود جلب کند. گوسفند را به مقاصد مختلفی ازجمله تولید گوشت، بره زایی، شیر و غیره می‌توان پرورش داد که برای نیل به این هدف می‌توان از دو روش پرواربندی و داشتی بهره جست.
ویدیو پرورش بره پرواری بهتر است یا میش داشتی؟
حال سؤالی که ذهن بسیاری از افراد را در هنگام ورود به این عرصه درگیر می‌کند این است که پرواربندی بهتر است یا داشتی؟ کدام‌یک از این شاخه‌ها از بازدهی بالاتری برخوردار هستند؟ و کدام صرفه اقتصادی بهتری دارند؟
برای روشن شدن مطلب به شما پیشنهاد می‌کنیم تا پایان این مقاله ما را همراهی بفرمایید.
صنعت گوسفندداری:
گوسفند نقش مهمی را چه ازنظر تأمین خوراک و یا اشتغال‌زایی در زندگی جوامع بشری به‌خصوص کشورهای درحال‌توسعه ایفا می‌کند. این صنعت بنا به دلایل زیر از اهمیت و جایگاه خاصی در مقایسه با سایر صنایع پرورشی برخوردار است:
• پایین بودن هزینه‌های ساخت دامداری گوسفندی و بازگشت سریع آن در مقایسه با پرورش دام‌های سنگین.
• استفاده بهینه‌تر از مراتع، پس چر های زراعی و ضایعات کشاورزی.
• سازگاری گوسفند با شرایط سخت آب و هوایی به‌خصوص مناطق بیابانی و نیمه بیابانی.
• ایجاد اشتغال پایدار و جلوگیری از مهاجرت افراد از روستا به شهر.
• تأمین قسمت عمده‌ای از منابع پروتئینی کشور.
• مدیریت آسان‌تر پرورش.
• و...
مهم‌ترین اهداف تولیدی و اقتصادی پرورش گوسفند:
1- تولید گوشت: مهم‌ترین دلایل پرورش گوسفند در کشور تولید گوشت قرمز به‌عنوان مهم‌ترین منبع تأمین‌کننده پروتئین و سایر ریزمغذی‌های موردنیاز بدن است؛ که تولید این محصول از اولویت اول پرورش‌دهندگان به‌حساب می‌آید.
2- تولید شیر: شیر بعد از گوشت در درجه دوم اهمیت قرار دارد؛ و به دلیل بالا بودن میزان پروتئین و چربی آن در مقایسه با شیر گاو از بازارپسندی خوبی برخوردار است که در قالب سایر محصولات جانبی مانند کره، کشک، ماست و پنیر به بازار عرضه می‌گردد.
3- تولید پشم: پشم به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مواد اولیه صنایع نساجی، صنایع‌دستی و به‌خصوص قالیبافی در کشور ما می‌باشد.
سیستم‌های رایج پرورش گوسفند:
در ارتباط با صنعت گوسفند برحسب نوع تولید و انتظاری که از پرورش این حیوان می‌رود با دو سیستم پرورشی مواجه می‌شویم که عبارت‌اند از:
1- سیستم پرورش گوسفندان داشتی: هدف از این نوع سیستم، پرورش و نگهداری از گوسفند به‌منظور حداکثر تولید بره، تولید شیر و یا پشم در طول سال است. گوسفندانی که برای این منظور مورداستفاده قرار می‌گیرند بایستی ازنظر خصوصیات فنوتیپی، ژنو تیپی و سلامتی به‌گونه‌ای باشند که آن‌ها را تا بالاترین عمر اقتصادی در گله نگهداری نمود و بتوان از آن‌ها حداکثر بهره را برد. معمولاً طول عمر اقتصادی یک گوسفند داشتی تا زمانی است که حیوان تولید داشته باشد که به‌طور میانگین برابر است با تعداد زایمان 4 و یا 5 شکم در طول عمر خود. در این روش پرورش‌دهنده می‌تواند با گرفتن بره، شیر و یا پشم به کسب درآمد بپردازد. این نوع از سیستم اغلب در مناطق روستایی و عشایری به‌وفور یافت می‌شود.
این روش از پرورش غالباً به سه شیوه زیر انجام می‌گیرد:
الف- متحرک: این روش که از آن تحت عنوان کوچنده یا کوچ رو یاد می‌شود مختص جوامع عشایری است؛ که تغذیه آن‌ها از مراتع ییلاقی و قشلاقی تأمین می‌گردد. معمولاً تغذیه دستی در این روش به‌ندرت و یا حداقل می‌باشد.
ب- نیمه متحرک: یا نیمه کوچنده در غالب نقاط روستایی دیده می‌شود در فصل بهار و تابستان (ییلاق) به دلیل زیاد بودن گیاهان مراتع دام‌ها از آن تغذیه می‌کنند و در پاییز و زمستان به دلیل نبود گیاهان مرتعی با نگه‌داشتن گوسفندان در آغل و جایگاه به آن‌ها تغذیه و جیره دستی داده می‌شود.
ج- متراکم: این روش که به‌صورت پرورش صنعتی و مدرن می‌باشد برای مناطقی کاربرد دارد که از داشتن چراگاه‌های طبیعی محروم هستند. در این سیستم حیوان در تمام طول سال در جایگاه بسته قرار دارد و با جیره دستی و تعلیف پس چر های مزارع تغذیه می‌شود. این روش معمولاً برای گوسفندانی مورداستفاده قرار می‌گیرد که اصلاح نژاد شده باشند در غیر این صورت از توجیه اقتصادی قابل قبولی برخوردار نیست.
یکی از مهم‌ترین شرایط پرورش گوسفند داشتی از حیث بهره اقتصادی داشتن مراتع، مزارع و پس چر های کشاورزی است که در این صورت خوراکی که به دام داده می‌شود به‌صورت رایگان خواهد بود.
مهم‌ترین نژادهای پرورش گوسفندان داشتی
اگر هدف از نگهداری گله داشتی تولید بره‌های گوشتی باشد باید از نژادهای گوشتی و یا اگر شیر باشد بایستی از نژادهای شیری استفاده نمود. از مهم‌ترین نژادهای گوسفند گوشتی می‌توان به مغانی، شال، افشاری، قزل، مهربان، لری کردی و... اشاره نمود؛ و از نژادهای شیری هم می‌توان شال، افشاری، زندی، لری، لری بختیاری و سنجابی را نام برد که البته نژادهای شیری علاوه بر تولید شیر ازنظر تولید گوشت هم دارای استعداد می‌باشند. همچنین بر اساس نژادهایی که در منطقه وجود دارد پرورش‌دهنده می‌تواند اقدام به پرورش کند.
به‌هرحال از هر نژادی که استفاده می‌گردد بهتر است که دام‌ها به‌صورت یکدست (ازنظر سن و نژاد) باشند زیرا مدیریت و پرورش آن راحت‌تر است. بهترین سن برای خرید و پرورش گوسفند داشتی سن 18 ماهگی به بالا (یک و نیم سالگی) است.
2- سیستم پرواربندی: هدف از پرواربندی دستیابی به حداکثر گوشت تولیدشده با استفاده از جیره غذایی مناسب است.
پرواربندی بر اساس سن، وزن و فصل پرواربندی به روش‌های زیر انجام می‌گیرد:
الف پرواربندی بره: این روش به سه صورت می‌باشد: 1- پرواربندی معمولی: بدین منظور بره‌های 3 ماهه با وزن 20 تا 25 کیلوگرم خریداری و به مدت 90 تا 120 (به‌طور میانگین 100 روز) نگهداری می‌کنند و وقتی به وزن ایده آل خود رسیدند آن‌ها را روانه بازار می‌کنند. 2- پرواربندی زود از شیر گرفتن. 3- شیر پروار.
ب- پرواربندی گوسفندهای داشتی وازده، حذفی و پیر: معمولاً هر دامداری سالی 2 بار (اوایل فصل بهار و پاییز) اقدام به جایگزینی گله‌های خود می‌کند. دام‌های پیر، دام‌های قصر (دام‌هایی که آبستن نمی‌شوند) و ماده‌های حذفی که نگهداری از آن‌ها برای دامدار به‌صرفه نیست می‌توان با پروار کردن آن‌ها با استفاده از علوفه و جیره ارزان‌قیمت اقدام به فروش با سود بیشتری نمود. گرچه در این روش کیفیت گوشت چندان مطلوب نیست.
ازآنجایی‌که هدف از پرواربندی به‌خصوص بره تولید حداکثر گوشت در کمترین زمان ممکن است بایستی از نژادهایی استفاده گردد که ازنظر تولید گوشت دارای استعداد باشند همانند قزل، شال، مهربان و ماکویی.
برای این‌که پرواربندی بره از توجیه اقتصادی قابل قبولی برخوردار باشد علاوه بر نژاد بایستی به عواملی همانند خرید بره سالم و ارزان‌قیمت، تأمین جایگاه مناسب و بهداشتی، تهیه علوفه باکیفیت و ارزان‌قیمت و ... نیز توجه لازم را مبذول داشت.
برای تغذیه دام‌های پروار می‌توان از روش پرواربندی در مرتع، پرواربندی مرتعی- پس‌چری، پرواربندی با تغذیه دستی و پرواربندی با شیر (شیر پروار) استفاده نمود.
 هزینه ساخت دامداری گوسفندی:
حال بعد از آشنایی با صنعت پرواربندی و میش داشتی و نحوه پرورش آن‌ها به بعد اقتصادی این دو سیستم می‌پردازیم و می‌خواهیم ببینیم که:
به‌کارگیری کدام‌یک از این روش‌ها می‌تواند برای یک دامدار صرفه اقتصادی داشته باشد؟
و او را به حداکثر سوددهی می‌رساند؟
برای بررسی این مطلب بایستی موضوع را از جهات مختلفی موردبررسی قرار دارد که شرح آن‌ها به‌صورت زیر می‌باشد:
برای برپایی یک واحد گوسفندداری داشتی و یا پرواری مستلزم برآورد میزان سرمایه موردنیاز جهت شروع به کار است که این سرمایه جهت صرف هزینه‌های ثابت و متغیری از قبیل جایگاه، ساختمان و تأسیسات، خوراک، بهداشت و درمان، خرید دام و... مورداستفاده قرار می‌گیرد. در بحث میش داشتی علاوه بر هزینه نگهداری از میش، بایستی از بره‌هایی که متولد می‌شوند تا رسیدن به سنی خاص هم مراقبت نمود که این خود هزینه‌های پرورش را دوچندان می‌کند؛ اما به‌طورکلی این‌چنین می‌توان گفت که پرورش گوسفندان داشتی در مقایسه با پرواربندی بره به‌صرف هزینه بیشتری نیاز دارند.
به‌عنوان‌مثال برای احداث یک واحد گوسفند داشتی 300 رأسی به 3500 مترمربع و یک واحد پرواربندی 300 رأسی بره حدود 1500 تا 2000 مترمربع فضا نیاز است زیرا جایگاه پرورش میش داشتی به دلیل دارا بودن قسمت‌های مختلف همانند جایگاه بره، قسمت شیردوشی و... به میزان فضای بیشتری نیاز دارد و احداث آن قطعاً گران‌قیمت‌تر از هزینه ساخت یک واحد پرواربندی بره خواهد بود.
بر اساس قیمت‌های سال 98 برآوردی که از یک واحد 300 رأسی پرواربندی بره گردیده به‌طور تقریبی حدود 800 تا 1 میلیارد تومان است این در حالی است که میزان سرمایه موردنیاز برای احداث یک واحد میش داشتی با همین تعداد رأس مستلزم به‌کارگیری سرمایه‌ای چند میلیارد تومانی می‌باشد.
بازده اقتصادی پرورش گوسفندان داشتی و پرواربندی:
تولید محصولات حاصله از پرورش گوسفندان داشتی اعم از بره، شیر، الیاف و یا حتی گوشت مهم‌ترین مزیت و درواقع سود پرورش گوسفندان داشتی به‌حساب می‌آید؛ و یا رسیدن به حداکثر گوشت در کمترین زمان ممکن سود پرواربندی بره را تضمین می‌کند به‌شرط این‌که دامدار بتواند فاکتورهای دخیل و تأثیرگذار در تولید و میزان سوددهی را پیاده‌سازی نماید؛
از مهم‌ترین فاکتورهای اثرگذار می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
1- انتخاب دام مناسب جهت پروار و یا داشتی: ازآنجایی‌که درصد بالایی از هزینه‌ها مرتبط با خرید دام است دامدار باید از دامی استفاده نماید که با نحوه پرورش سازگاری داشته باشد به‌عنوان‌مثال برای پرواربندی باید از نژادهایی که دارای استعداد تولید گوشت هستند استفاده نمود در غیر این صورت پرورش و نگهداری آن برای دامدار از صرفه اقتصادی مناسبی برخوردار نیست. یا در پرورش میش داشتی بهتر است که از نژادهایی با درصد دوقلو زایی بالا استفاده گردد.
2- سن و وزن دام: یکی از مهم‌ترین عوامل در بحث بازدهی اقتصادی می‌باشد. در پرواربندی بره به‌منظور دستیابی به بالاترین میزان گوشت بهترین سن 3 ماهگی با وزن 20 تا 25 کیلوگرم است زیرا در این سن دام بیشترین میزان رشد در برابر کمترین میزان مصرف خوراک را دارد.
همچنین برای بهره بردن از حداکثر سود میش داشتی بهترین سن خرید آن‌ها 5/1 سالگی است که در این سن می‌توان تشخیص داد که آیا دام قدرت باروری و یا تولید شیر دارد یا نه؟
3- جنس دام: در گوسفندان داشتی به جهت تولید شیر و بره از جنس ماده استفاده می‌گردد که برای بالا بردن ظرفیت تولیدی از بهترین نژاد قوچ جهت جفت‌گیری استفاده می‌کنند اما در مورد پرواربندی بره بهتر است که از جنس نر استفاده شود زیرا هم رشد سریع‌تری دارند و هم میزان ذخیره چربی در آن‌ها پایین‌تر است.
4- تهیه علوفه ارزان‌قیمت: ازآنجایی‌که حدود 60 درصد از هزینه‌های جاری یک دامداری مربوط به خوراک و جیره می‌باشد کاهش هزینه‌های آن می‌تواند تأثیر شگرفی را بر روی سود حاصله نهایی داشته باشد به‌خصوص در بحث پرورش میش داشتی. دامدار برای این‌که بتواند در پرورش میش داشتی به حداکثر سوددهی برسد بایستی حداقل نیمی از سال را از علوفه‌های مرتع و پس چر های زراعی و کشاورزی بر ای تغذیه استفاده نماید.
نتیجه‌گیری کلی:
دامدار می‌تواند برحسب میزان سرمایه، وضعیت اقلیمی، جغرافیایی، محیطی، بازار منطقه‌ای که در آن قرار دارد اقدام به راه‌اندازی یک واحد گوسفندداری داشتی و یا پرواربندی بره کند، هرکدام از روش‌های مذکور از صرفه اقتصادی خوبی برخوردار هستند مشروط بر این دامدار قادر به اعمال مدیریت صحیح ازنقطه‌نظر انتخاب دام سالم، نژاد مناسب، فصل خریدوفروش، تهیه علوفه باکیفیت و ارزان‌قیمت، استفاده از منبع غذایی بومی و منطقه‌ای باشد. در این صورت کسب مطلوبیتی از سودآوری می‌تواند برای پرورش‌دهنده به همراه داشته باشد.
|