توسط سمیه ملکی
12-31-2023 2:41:00 PM
جیره بره پرواری و جدول تغذیه بره های پرواری
نمونه جیره بره پرواری
با توجه به افزایش روزافزون جمعیت کشور و نیاز به مصرف پروتئین حیوانی، گوسفند می‌تواند به‌عنوان مهم‌ترین دام برای تأمین بخشی از احتیاجات گوشت قرمز در کشور محسوب شود، ازاین‌رو بحث پرواربندی به‌عنوان گزینه مناسب جهت تولید گوشت مطرح میگردد. درواقع پرواربندی عبارت است از رساندن دام به یک وزن مشخص با استفاده از جیره‌ای متعادل و مناسب در کوتاه‌ترین زمان ممکن. به همین جهت بایستی از دیدگاه علمی توجه خاصی به پرواربندی مبذول داشت. در ایران پرواربندی به شیوه‌های مختلفی انجام می‌گیرد که رایج‌ترین این شیوه، پرواربندی بره است.
به‌طوری یقین در بحث پرواربندی برای رسیدن به محصول نهایی، عوامل مختلفی ازجمله سن، انتخاب نژاد مناسب دام (ازنظر گوشتی بودن)، خرید گوسفندان سالم، ارزان بودن قیمت گوسفند، رعایت اصول بهداشتی جایگاه، تأمین خوراک و علوفه مناسب و ارزان‌قیمت، نحوه انبار کردن خوراک و ... می‌تواند در موفقیت پروار تأثیرگذار باشد.
حال در این مقاله قصد داریم به جیره بره پرواری به‌عنوان یکی از فاکتورهای مؤثر در پرواربندی بپردازیم لطفاً تا پایان مقاله ما را همراهی بفرمایید.
ویژگی و خصوصیات جیره بره پرواری:
جیره عبارت است از مقدار معینی از خوراک که در طی روز جهت وزن گیری و تأمین احتیاجات انرژی و... در دسترس دام قرار می‌گیرد.
به‌طورکلی جیره بره پرواری بایستی دارای خصوصیات زیر باشد:
- ازنظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه باشد.
- توانایی در برآورده کردن احتیاجات دام.
- در دسترس بودن منابع جیره.
- خوش‌خوراک بودن جیره.
- قابلیت هضم بالا.
- توانایی در افزایش وزن بره.
- عدم اختلالات متابولیکی ازجمله اسید وز و بیماری‌های گوارشی.
خوراک مورداستفاده در جیره بره پرواری:
منابع خوراک مورداستفاده در جیره بره پرواری کشور، از دو بخش مرتع و غیر مرتع تأمین میگردد. منابع خوراک در بخش مرتع شامل: علوفه‌های مرتع، جنگل‌ها و بیابان‌ها است، منابع خوراک غیر مرتع هم شامل: گیاهان علوفه‌ای، محصولات زراعی و باغی، مواد متراکم محصولات فرعی کارخانجات و ... است.
مهم‌ترین اقلام خوراکی که در جیره بره پرواری مورداستفاده قرار می‌گیرند:
1- علوفه: شامل یونجه، شبدر، کاه و سیلو (سیلوی ذرت و غیره)؛ که در این بخش، یونجه به‌عنوان مهم‌ترین علوفه مورداستفاده در جیره بره پرواری است.
2- کنسانتره: شامل انواع دانه‌ها (جو، گندم و...) انواع کنجاله ها (کنجاله سویا، تخم پنبه، آفتابگردان و...)، انواع تفاله (چغندر و نیشکر)، مکمل‌های معدنی (دی کلسیم فسفات، پودر استخوان سنگ‌آهک، آجرهای لیسیدنی و نمک)، مکمل ویتامینی پودر خون، پودر پر، پودر ماهی و غیره؛ که در بخش کنسانتره، جو به‌عنوان باارزش‌ترین اقلام خوراکی مورداستفاده جهت رشد در جیره بره پرواری است.
از طرفی دیگر می‌توان اقلامی که در جیره بره پرواری به کار می‌روند را به دودسته حجیم و غیر حجیم تقسیم‌بندی کرد: اقلام حجیم شامل علوفه‌ها (علوفه‌های مرتع، غلات، حبوبات، یونجه و...) هستند که این گروه ازنظر فیبر خام غنی ولی ازنظر انرژی و پروتئین فقیر هستند. دسته دوم یعنی اقلام غیر حجیم شامل: شامل مواد متراکم یعنی کنسانتره ها هستند شامل انواع دانه، کنجاله و... . این دسته از اقلام برعکس دسته اول، میزان فیبر در آن‌ها پایین اما انرژی و پروتئین بالایی دارند.
تنظیم نمودن جیره نویسی بره پرواری:
همان‌طور که در بالا ذکر گردید جیره بره پرواری باید به‌گونه‌ای تنظیم گردد که انرژی و مواد مغذی از قبیل اسیدهای آمینه، مکمل‌های ویتامینی و معدنی موردنیاز دام را برآورد کند. این نوع جیره درواقع متشکل از چندین ماده خوراکی است که بایستی به‌صورت مقدار ماده خشک مصرفی باشد تا بتواند احتیاجات دام پرواری را به مدت 24 ساعت تأمین نماید.
روش‌های تنظیم نمودن جیره بره پرواری:
مطابق مطالب فوق، هدف از جیره متعادل و متوازن تأمین احتیاجات دام است. ابتدا بایستی احتیاجات دام را بر اساس جداول خاصی (همانند جداول AFRC،ARC،NRC و...) با توجه به شرایط بدنی و فیزیکی بره (سن، نژاد، وزن و غیره) استخراج گردد.
جدول 1- جدول احتیاجات غذایی بره پرواری:
|
انرژی قابل متابولیسم کیلوکالری بر
کیلوگرم |
پروتئین خام (درصد) |
کلسیم (درصد) |
فسفرقابل‌دسترس (درصد) |
| ماه اول پرواربندی |
2200 |
5/13 |
35/0 |
25/0 |
| ماه دوم پرواربندی |
2100 |
13 |
35/0 |
25/0 |
| ماه سوم پرواربندی |
2000 |
5/12 |
35/0 |
25/0 |
و سپس آنالیز اقلام خوراکی در آزمایشگاه و یا با استفاده از جداول، آنالیز شیمیایی مواد صورت گیرد؛ و درنهایت هم به‌صورت دستی و یا کامپیوتری اقدام به تنظیم جیره می‌توان نمود.
برای تنظیم جیره به‌صورت دستی می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده نمود که عبارت‌اند از:
- روش جبری.
- روش آزمون‌وخطا.
- روش مربع پیرسون.
- روش حل ماتریس.
- در تنظیم جیره به روش کامپیوتری می‌توان از نرم‌افزارهای متداولی همچون uffda و wuffda استفاده نمود.
به‌طورکلی مراحل تنظيم جيره بره پرواری را می‌توان به‌صورت زیر بیان نمود:
1-برآورد احتياجات غذايي بره پرواری (جدول 1).
2- به کار بردن بهترین خوراک در جیره (از جنبه کمیت، کیفیت و مقرون‌به‌صرفه بودن).
3- به دست آوردن میزان انرژی و سایر مواد مغذی موجود در هر خوراک با استفاده از جداول آنالیز و تجزیه شیمیایی خوراک.
4- تنظيم نمودن جيره بره پرواری با استفاده از روش دستی و کامپیوتری.
تغذیه بره های پرواری:
همان‌طور که بیش از این اشاره گردید جیره بره پرواری به‌عنوان یکی از فاکتورهای تأثیرگذار در مبحث پرواربندی است و نقش بسیار مهمی را در سودآوری و کاهش هزینه‌ها می‌تواند ایفا کند؛ زیرا اگر به هر دلیلی جیره نامناسب تنظیم شود نه‌تنها بازدهی و سودی در پی ندارد بلکه سبب زیان و کاهش تولید در پرواربندی میگردد. به‌عنوان‌مثال، افرادی هستند برای اینکه پرواربندی سریع انجام شود مقدار جیره را بیشتر می‌کنند و یا اینکه از جیره بی‌کیفیت استفاده می‌نمایند این نوع از پرواربندی نه‌تنها سودی به همراه ندارد بلکه برای دامدار زیان و افزایش هزینه‌های اضافی را به دنبال دارد.
بهتر است که جیره بره پرواری به‌تدریج عوض گردد تا بره‌ها به آن عادت کنند (معمولاً دوره عادت‌پذیری 14 روز است) زیرا اگر به‌طور ناگهانی با کنسانتره تغذیه شوند ممکن است دچار عارضه اسید وز و سایر بیماری‌های گوارشی شوند. همچنین بهتر است در اوایل دوره پرواربندی، بره‌ها در برابر بیماری آنتروتوکسمی (پرخوری) واکسینه شوند. معمولاً بره‌هایی که پروار می‌شوند و افزایش وزن مناسبی دارند آن‌ها را به مرتع برای چرای آزاد نمی‌برند زیرا سبب کاهش رشد و افت وزن در بره‌ها می‌شود. حال چنانچه به دلایلی ازجمله بالا بودن کیفیت مراتع، بره به مرتع روند، بهتر است قبل از رفتن آن‌ها از داروهای ضد انگلی همانند فنوتيازين، تيابندوزول، هالوكسون و يا تتراميزول استفاده گردد.
زمانی که بره‌ها به مرتع می‌روند آب سالم و باکیفیت در اختیار آن‌ها قرار گیرد، بهتر است در ابتدا بره‌های مریض از بره‌های سالم جدا شوند. چنانچه از مرتع برای تغذیه بره پرواری استفاده می‌شود بهتر است تا زمان فروش و موقعیت مناسب بازار و همچنین شرایط مناسب جوی و آب و هوایی در مرتع بمانند و هرروز به ازای هر رأس 450 گرم کنسانتره به بره‌ها داده شود.
شیوه خوراک‌دهی به بره‌های پرواری:
زمانی که احتیاجات غذایی بره تعیین گردد، حال نوبت به در نظر گرفتن جیره بره پرواری متعادل و متوازن است. این جیره بایستی طی فاصله‌های زمانی و مقادیر مشخص خوراک در اختیار دام قرار گیرد. به‌طورمعمول در هر شبانه‌روز سه وعده (صبح، ظهر و شب) خوراک به دام داده می‌شود که به‌صورت ترکیبی از علوفه‌ها و کنسانتره است.
میزان مصرف خوراک روزانه با توجه به سن، نژاد و وزن بره در نظر گرفته می‌شود، اما به‌عنوان یک قاعده کلی هر بره روزانه بایستی 3 تا 4 درصد وزن بدن خود خوراک مصرف کند.
میزان مصرف خوراک در وزن های مختلف به شرح زیر است:
بنابراین جیره بره پرواری به سه دوره تقسیم می‌شود که نسبت علوفه به کنسانتره طی این دوره‌ها متفاوت است:
دوره اول (ماه اول) نسبت علوفه به کنسانتره 60 به 40 است (60 درصد علوفه و 40 درصد کنسانتره)
دوره دوم (ماه دوم)، نسبت علوفه به کنسانتره 50 به 50
ماه سوم که معمولاً ماه آخر پرواربندی بره است 60 درصد کنسانتره و 40 درصد علوفه مصرف می‌شود در این دوره پایانی مواد باارزش و دارای انرژی بالا مانند جو در مقایسه با مواد حجیم بیشتر مورداستفاده قرار می‌گیرد.
جدول 2- نمونه جیره بره پرواری
| ردیف |
نوع خوراک |
مقدار مصرفی (درصد) |
| 1 |
کنجاله آفتابگردان |
049/0 |
| 2 |
کاه گندم |
- |
| 3 |
تفاله چغندر |
5 |
| 4 |
یونجه |
91/64 |
| 5 |
جو |
03/30 |
| 6 |
سنگ‌آهک |
- |
نکته: جدول فوق، مربوط به جیره بره پرواری در ماه اول است که در آن نسبت علوفه به کنسانتره 60 به 40 است.
ساختمان های مورد نیاز یک واحد دام پروری به شرح زیر است
پلان موقعیت دامداری -گوسفندداری
پلان ساختمان دامداری شامل آغل،بهاربند،انبار،سیلو،بیمارستان،چاله ضد عفونی،قرنطینه و ... است
پیشنهاد مطالعه :
دانلود pdf راهنمای تهیه و خرید گوسفند و بز
در بحث تعیین جیره برای گوسفند باید سعی شود جیره به‌گونه‌ای تنظیم شود که کمترین قیمت و بیشترین کارایی را داشته باشد. ساده‌ترین نوع جیره غذایی برای بره‌های پرواری می‌تواند شامل جدول زیر باشد.
| 1 |
یونجه خشک |
350 تا 600 گرم در روز |
| 2 |
کنسانتره |
350 تا 500 گرم در روز |
| 3 |
کاه |
250 گرم در روز |
بهتر است این مقادیر به نسبت باهم ادغام‌شده و با مقداری نمک و اوره طی سه وعده به دام داده شود.
جیره غذایی دوم هم شامل جدول زیر می‌شود.
| ترکیب خوراک |
گوسفند پرواری 40 کیلو |
گوسفند پرواری زیر 40 کیلو |
اقلام خوراکی |
روش تهیه برای 100 کیلو |
روش تهیه برای 1 تن |
| کنسانتره |
1 کیلوگرم |
600 گرم |
ذرت |
25 |
250 |
| یونجه |
نیم کیلوگرم |
350 گرم |
جو |
43 |
430 |
| کاه |
350 گرم |
250 گرم |
سبوس |
10 |
100 |
| |
|
|
سویا |
8 |
80 |
| |
|
|
تفاله |
8 |
80 |
| |
|
|
اوره |
0.05 |
5 |
| |
|
|
پیش مخلوط 7.5 درصد |
5.5 |
55 |
| |
|
|
جمع |
100 کیلوگرم |
1000 کیلوگرم |
کتاب‌هایی در مورد اصول پرواربندی گوسفند مطالعه کنید
اصول پرواربندی گوسفند
کلام پایانی:
همان‌طور که در بالا اشاره گردید بحث خوراک و جیره بره پرواری به‌عنوان یکی از عوامل مهم در پرواربندی است، ازآنجایی‌که خوراک قسمت اعظمی از هزینه‌های پرواربندی را شامل می‌شود بنابراین دامدار باید جیره‌ای را در نظر بگیرد که هم ازنظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه باشد و هم بالاترین بازدهی را داشته باشد به همین سبب ابتدا بایستی اقلام خوراکی ارزان‌قیمت و قابل‌دسترس بودن با توجه به منطقه تهیه و سپس بر اساس نیاز و احتیاجات دام بهترین جیره بره پرواری تنظیم گردد.
|