توسط سمیه ملکی
10-10-2019 8:28:14 PM
طرح پرورش بز مورسیا |دلایل پرورش بز شیری مورسیا در ایران
طرح پرورش بز مورسیا:
شیر به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین نوشیدنی‌ها در سرتاسر دنیا به شمار می‌آید و مصرف روزانه آن برای بسیاری از افراد به یک عادت غیرقابل‌اجتناب تبدیل‌شده. به دلیل خواصی که شیر دارد متخصصان علم تغذیه‌این نوشیدنی را یک غذای کامل می‌شناسند و تأکید فراوانی به مصرف روزانه آن برای تمام افراد در هر سنی دارند.
فیلم مجتمع دامداری قلعه گنج
دراین‌بین شیر بز توانسته به دلیل داشتن خواص تغذیه‌ای ارزشمند حتی از شیر گاو هم از درجه مقبولیت بالاتری برخوردار گردد؛ و مصرف آن به دلیل داشتن لاکتوز پایین برای افرادی که دستگاه گوارش آن‌ها تحمل این قند را ندارد گزینه‌ای بسیار مناسب است.
همچنین شیر به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فراورده‌های تولیدی دام‌های سبکی همانند بز نقش عمده‌ای در تأمین بخشی از فراورده‌های لبنی (پنیر، کره، ماست و...) کشور دارد که ازنظر اقتصادی بعد از گوشت در اولویت دوم قرار می‌گیرد. همواره شیر و محصولات فرعی آن از بازار خوبی برای خریدوفروش برخوردار بوده و می‌توان با تولید و حتی صادر نمودن آن‌ها کمک شایانی در به حرکت درآوردن چرخ‌های اقتصادی کشور نمود.
در همین راستا این وب‌سایت قصد دارد با ارائه طرح پرورش بز مورسیا به بررسی یکی از مهم‌ترین نژادهای بز شیری دنیا بپردازد، پس پیشنهاد می‌کنیم تا پایان این پست با ما باشید:
معرفی نژاد بز مورسیا:
• خاستگاه: کشور اسپانیا.
• اندازه بدن: متوسط جثه.
• رنگ بدن: سیاه و قهوه‌ای تیره.
• وزن نرهای بالغ: 55 کیلوگرم.
• وزن ماده‌های بالغ: 45 کیلوگرم.
• طول دوره شیردهی:210 روز.
• سن بلوغ: 7 الی 8 ماهگی.
• هدف پرورش: جهت تولید شیر و گوشت.
1- پراکنش جمعیت بز مورسیا:
خاستگاه این نژاد مناطق مورسیا، گرانادا، آلمریا و آلی کانته واقع در جنوب شرقی کشور اسپانیا بوده و از این نواحی به سایر دنیا معرفی گردید به‌گونه‌ای که امروزه این بز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نژادهای بز شیری در جهان شناخته می‌شود.
2- ویژگی‌های ظاهری بز مورسیا:
بدن بز مورسیا پوشیده از موهای کوتاه به رنگ سیاه تا قهوه‌ای است که البته موهای جنس نر این نژاد در مقایسه با ماده‌ها بلندتر و ضخیم‌تر هستند. نرها دارای شاخ و ماده‌ها فاقد آن می‌باشند. همچنین از سایر ویژگی‌های ظاهری آن‌ها می‌توان به‌اندازه بدن متوسط، گوش ایستاده و دنبه کوتاه نیز اشاره نمود.
3- ویژگی‌های منحصربه‌فرد بز مورسیا:
 یکی از بارزترین ویژگی‌های این نژاد نرخ تولیدمثلی با درصد دوقلو زایی بالا است. بز مورسیا با مدت‌زمان بلوغ کوتاه (سن 7 تا 8 ماهگی) قادر است در خارج از فصل تولیدمثلی اقدام به جفت‌گیری نماید. همچنین به دلیل بالا بودن درصد دو و چندقلوزایی در هر زایش، این بز را به یک نژاد خارق‌العاده در نزد دام‌پروران تبدیل کرده است. به‌گونه‌ای که دامدار می‌تواند از هر بز ماده مورسیا سالانه 4 بزغاله بگیرد.
طول دوره شیردهی این نژاد بین 200 تا 220 روز به طول می‌انجامد. این نژاد قادر است روزانه 2 تا 3 لیتر و در هر دوره با توجه به نحوه و شیوه پرورش آن بین 600 تا 900 کیلوگرم شیر تولید کند.
میزان پروتئین و درصد چربی شیر این حیوان به ترتیب 7/3 و 7/5 درصد است که همین بالا بودن ترکیبات شیر در این نژاد سبب گردیده که بز مورسیا هم‌تراز و یا حتی بالاتر از نژادهای شیری معروف دنیا همانند بز ساکن و آلپاین قرار گیرد. در ضمن پنیری که از شیر بز مورسیا به دست می‌آید به دلیل چربی بالا مورد استقبال بسیاری از افراد قرارگرفته است.
بز مورسیا یکی از نژادهای دومنظوره به‌حساب می‌آید یعنی علاوه بر تولید شیر بالا به جهت تولید گوشت هم مورداستفاده قرار می‌گیرد.
بز مورسیا در اسپانیا تحت تأثیر فرایندهای ژنتیکی و اصلاح نژادی قرارگرفته و محققین اصلاح نژاد توانسته‌اند با دست‌کاری ژنتیکی از ظرفیت این نژاد حداکثر بهره را در جهت تولید شیر، گوشت، بزغاله و... ببرند.
تحمل در برابر شرایط سخت آب‌وهوایی به‌خصوص آب‌وهوای گرم و خشک و مناطق بیابانی از ویژگی‌های شاخص این نژاد است. به همین دلیل این نژاد می‌تواند بهترین گزینه جهت پرورش در کشورهای حوزه خاورمیانه باشد.
مقاومت در برابر بیماری‌ها.
و ...
مهم‌ترین دلایل و مزیت پرورش بز مورسیا در ایران:
1- سازگاری بالا با شرایط آب‌وهوایی کشور: همان‌طور که اشاره گردید بز مورسیا به دلیل مقاومت بالا در شرایط آب‌وهوایی سخت توانسته توجه بسیاری از دامداران را در داخل کشور به سمت‌وسوی خود سوق دهد. ازآنجایی‌که بیشترین درصد کشور ما را مناطق خشک و نیمه بیابانی در برگرفته، پرورش این نژاد می‌تواند به‌عنوان مهم‌ترین گزینه جهت تأمین شیر و گوشت موردنیاز در کشور باشد.
اکنون چند سالی است که به دلیل همین شرایط خاص آب‌وهوایی و اقلیمی در برخی از نقاط کشور همانند استان یزد و کرمان طرح پرورش بز مورسیا کلید خورده است؛ و با ورود اولین محوله‌های بز مورسیا از اسپانیا به داخل کشور طی مدت کوتاهی توانست تحولات اقتصادی ارزشمندی را در این مناطق ایجاد نماید به‌گونه‌ای که مرکز صنعتی، دامداری قلعه گنج در استان کرمان توانسته با پرورش 6500 رأس از این نژاد به یکی از بزرگ‌ترین بز داری‌های مهم خاورمیانه تبدیل گردد.
2- میزان مصرف پایین خوراک: به جرآت می‌توان گفت که یکی از مزیت‌های مهم پرورش بز مورسیا در کشور میزان مصرف خوراک کمتر در مقایسه با سایر نژادهای بز شیری است. ازآنجایی‌که حدود 60 درصد از هزینه‌های جاری پرورش را بحث خوراک و جیره تشکیل می‌دهد نیاز کم به آب و غذا در این نژاد سبب گردیده که پرورش آن از صرفه اقتصادی خوبی برخوردار باشد.
پرورش این بز علاوه بر موارد گفته‌شده دارای مزایایی از قبیل اشتغال‌زایی پایدار، کاهش آمار بیکاری، تأمین معیشت خانوارها، تأمین بخشی از مواد لبنی و گوشت موردنیاز کشور و... نیز می‌باشد.
روش‌های پرورش بز مورسیا:
برای پرورش بز مورسیا با توجه به اقلیم و شرایط آب‌وهوایی می‌توان از روش‌های زیر استفاده نمود:
1- روش چرای آزاد (عشایری): در این روش بزها در تمام طول سال با استفاده از گیاهان و علوفه‌های مرتعی تغذیه می‌شوند. این نوع از سیستم مخصوص عشایر کوچ رو است و به دلیل ییلاق و قشلاق کردن از جایگاه خاصی برای نگهداری دام‌ها استفاده نمی‌گردد.
2- روش نیمه‌متمرکز (روستایی): این روش که مخصوص نگهداری در سطح روستایی است بزها در بهار و تابستان با استفاده از علوفه‌های زمین‌های زراعی و مراتع تغذیه می‌گردند و در پاییز و زمستان به دلیل نبود علوفه با استفاده از تغذیه دستی (دانه‌های جو، علوفه و...) در جایگاه بسته نگهداری می‌شوند؛ که اکثر دامداری‌های کوچک و خرده‌پا از این روش استفاده می‌کنند.
3- روش متمرکز (مزرعه‌ای): در این روش دام در مزرعه چرا می‌کند و مخصوص مناطقی است که چراگاه‌های طبیعی وجود ندارد. دامدار با کشت محصولات زراعی (گندم، جو و...) تغذیه موردنیاز دام را فراهم می‌کند این روش خود به سه صورت زیر می‌باشد:
الف- سیستم مرتعی متمرکز: این روش مشابه سیستم چرای آزاد (عشایری) است با این تفاوت که مراتع غنی‌تر، کوچک‌تر و تعداد بز پرورشی در آن بیشتر است.
ب- سیستم زراعی متمرکز: در این روش دامدار با استفاده از زمینی که دارد اقدام به کشت نباتات گیاهی می‌کند؛ و پس از برداشت، بزها از مواد غذایی تولیدشده در مزرعه تعلیف می‌نمایند.
ج- سیستم بسیار متمرکز: این روش که به پرورش صنعتی هم معروف است بیشترین کاربرد را در بین سیستم‌های گفته‌شده برای پرورش این نژاد اصلاح‌شده را دارد. در این سیستم دام به‌طور کامل در جایگاه‌های بسته پرورش داده می‌شود.
اصول و شرایط نگهداری بزهای شیری مورسیا:
ازآنجایی‌که بز مورسیا یکی از نژادهای اصلاح‌شده می‌باشد برای پرورش آن می‌توان از سیستم صنعتی و جایگاه بسته استفاده کرد. در همین راستا برای نگهداری آن بایستی اصول و شرایطی را ازجمله تأمین دما، رطوبت، تراکم، بهداشت و... را رعایت نمود.
• تأمین دما و رطوبت: مناسب‌ترین محدوده دما برای پرورش بز مورسیا 17 تا 27 درجه سانتی‌گراد با رطوبت نسبی 25 الی 75 درصد است. چنانچه میزان دما و رطوبت از هرکدام از این محدوده‌ها بالا یا پایین‌تر شود ممکن است که عملکرد حیوان را تحت شعاع قرار دهد که نتیجه آن کاهش مصرف خوراک، کاهش راندمان تولید شیر و افت کیفیت لاشه خواهد بود.
• تراکم: این فاکتور نقش مهمی در رشد و افزایش راندمان تولید شیر بزهای مورسیا دارد؛ زیرا اگر تراکم در یک جایگاه بسته به‌درستی مدیریت نشود سبب بروز مشکلاتی ازجمله کاهش مصرف خوراک، کاهش تولید شیر، عدم تهویه کافی، عدم رعایت اصول بهداشتی، ظهور بیماری‌های مختلف و حتی تلف شدن دام می‌شود در این حالت نه‌تنها دامدار از پرورش بز شیری مورسیا به کسب درآمدی نمی‌رسد چه‌بسا متحمل ضرر و زیان سنگین هم گردد. بهتر است که به ازای هر رأس بزغاله 5/1 و هر بز 5/2 الی 3 مترمربع فضای مسقف و غیر مسقف در نظر گرفته شود.
• رعایت اصول بهداشت: پیروی از اصول بهداشتی محل نگهداری دام‌ها یکی از ارکان اصلی مدیریت صحیح پرورشی و یک امر لازم در تولید به شمار می‌آید. همچنین مبارزه با انواع انگل‌ها، به‌کارگیری واکسیناسیون بزها، وجود نور و تهویه کافی در سالن و... می‌تواند سرمایه‌های یک دامدار را حفظ کند.
تغذیه بزهای مورسیا:
جیره بزهای مورسیا تشکیل‌شده از علوفه و کنسانتره؛ و این جیره بایستی به‌گونه‌ای فرموله گردد که بتواند تمام احتیاجات دام اعم از انرژی، پروتئین، مواد معدنی و ویتامین را طی مراحل مختلف زندگی (نگهداری، شیرواری، خشکی، جفت‌گیری، آبستنی) را فراهم نماید. به‌عنوان‌مثال چنانچه جیره دوره فلاشینگ (جفت‌گیری) به‌درستی تنظیم گردد می‌توان به درصد بالایی از نرخ دوقلو یا حتی چندقلوزایی دست‌یافت.
معمولاً یک بز شیری به‌اندازه 5/3 تا 4 درصد از وزن بدن خوراک مصرف می‌کند و به ازای تولید یک لیتر شیر بایستی 4 تا 5 لیتر آب سالم و تمیز در دسترس حیوان قرار گیرد.
توجیه اقتصادی طرح پرورش بز مورسیا:
دامدار برای سنجش میزان سود و یا زیان حاصل از پرورش بز مورسیا و بررسی صرفه اقتصادی آن بایستی در ابتدای شروع، به محاسبه هزینه‌های پرورشی بپردازد و سپس با توجه به میزان سرمایه‌ای که دارد اقدام به پرورش بز مورسیا نماید.
هزینه‌های پرورش بز مورسیا در دودسته هزینه‌های ثابت و متغیر جای می‌گیرند؛ که هزینه‌های ثابت شامل زمین، ساختمان و تأسیسات، ماشین‌آلات و تجهیزات است. هزینه‌های متغیر هم شامل برآورد قیمت بزهای مورسیا در هنگام خرید، خوراک، دارو، واکسن و... است؛ که درنهایت با کسر فروش محصولات تولیدی (شیر، گوشت، بزغاله و کود) از جمع هزینه‌های ثابت و جاری می‌توان میزان سود حاصل از این کار را تخمین زد.
اما در یک نگاه اجمالی طرح پرورش بز مورسیا بنا به دلایلی همانند توان تولیدمثلی، نرخ دوقلو زایی و ظرفیت ژنتیکی تولید شیر بالا از هر نظر دارای توجیه اقتصادی برای دامدار می‌باشد؛ و می‌تواند دامدار را دررسیدن به سود دل‌چسب خودیاری دهد.
|