توسط سمیه ملکی
10-15-2019 3:15:15 AM
چگونه گوسفندان را چاق کنیم | چگونه گوسفندان را دوقلوزا کنیم ؟
چگونه گوسفندان را چاق کنیم؟
بسیاری از افرادی که وارد شغل گوسفندداری می‌شوند به دنبال یافتن راهی مؤثر برای چاق کردن حیوان در کوتاه‌ترین زمان ممکن یا به‌اصطلاح همان پرواربندی هستند. پرواربندی درواقع کلکسیونی از فاکتورهای مدیریتی، محیطی و تغذیه‌ایست که با دست‌به‌دست هم دادن این فاکتورها حداکثر کمیت و کیفیت گوشت تولیدی میسر می‌گردد. به‌عبارتی‌دیگر چاق کردن گوسفند یک‌روال است که بایستی در یک مدت‌زمان معلوم مرحله‌به‌مرحله انجام شود تا دامدار بتواند به نتیجه نهایی که دستیابی به حداکثر سود و درآمد است نزدیک‌تر شود.
در همین راستا، پست امروز خود را به چگونگی چاق و پروار کردن گوسفندان اختصاص می‌دهیم لطفاً تا انتها با ما باشید:
چگونه بره پروار کنیم؟
یکی از معیارهای پرواربندی تغییرات وزنی است که براثر رشد حیوان ایجاد می‌گردد. هر چه سن حیوان کوچک‌تر باشد به همان اندازه سرعت رشد و تغییرات وزنی هم بیشتر است. معمولاً تا بلوغ سرعت رشد افزایش‌یافته و بعدازآن سیر نزولی به خود می‌گیرد و رشد رو به تنزل می‌گذارد. به همین دلیل است که بیشتر از بره جهت پرواربندی استفاده می‌گردد.
عوامل تأثیرگذار بر پرواربندی: ارتقا و بهبود در حرفه پرواربندی نیازمند شناخت صحیح و دقیق مجموعه‌ای از عوامل تأثیرگذار بر این امر می‌باشد. ازآنجایی‌که پرواربندی به‌عنوان یک صنعت اشتغال‌زا در کشور مطرح است و نقش مهمی در تولید گوشت و میزان نقدینگی کشور دارد سرمایه‌گذاری در این بخش درگرو شناخت هر چه بیشتر این صنعت و عوامل دخیل بر آن هستند.
دراین‌ارتباط به جزئیاتی از مهم‌ترین این عوامل و فاکتورهای تأثیرگذار می‌پردازیم:
الف- عوامل درونی:
یکی از مهم‌ترین فاکتورهای درونی دخیل بر پرواربندی نژاد و جنس دام است که متأثر از عوامل ارثی و خصوصیات ژنتیکی می‌باشد. بعضی از نژادهای گوسفند به‌صورت ژنتیکی دارای استعداد بالایی در تولید گوشت هستند؛ که پروار کردن این نوع از دام‌ها برای دام‌پرور می‌تواند صرفه اقتصادی را به دنبال داشته باشد. به‌عنوان‌مثال نژاد افشاری یکی از مهم‌ترین نژادهای اصیلی است که به دلیل سرعت رشد بالا، تولید گوشت بالا، مقاومت در برابر بیماری‌ها و شرایط سخت محیطی دارای بازده اقتصادی مطلوبی می‌باشد و به جهت امر پرواربندی به‌شدت مورد استقبال دامداران قرارگرفته است.
همچنین جنس دام هم به‌عنوان یکی از عوامل درونی شناخته‌شده است که بر روی پرواربندی اثر می‌گذارد. بره نر به دلیل اضافه‌وزن روزانه، وزن تولد، ضریب تبدیل غذایی مطلوب و ... در مقایسه با جنس ماده دارای سرعت رشد بالاتری می‌باشد و علاوه بر آن ذخایر چربی پایین‌تری در طول دوره پرواربندی نسبت به بره ماده دارد؛ و چون ارزش گوشت چندین برابر چربی است بنابراین نگهداری و پروار بره نر بسیار سودآورتر از ماده می‌باشد.
ب- عوامل بیرونی:
1- عوامل تغذیه‌ای: اصول تغذیه صحیح یکی از ارکان اساسی در بحث پرواربندی به‌حساب می‌آید. به‌نحوی‌که اگر این عامل به‌درستی اعمال نگردد سبب کاهش در سودآوری پرواربندی می‌شود. برخی از افراد فکر می‌کنند برای چاق کردن هر چه سریع‌تر بره باید غذای بیشتری به آن بدهند درحالی‌که این عمل کاری اشتباه است و با اتلاف سرمایه و افزایش هزینه‌ها سودی عاید دامدار نمی‌گردد زیرا هر دام بایستی به مقدار معینی در روز غذا دریافت کند.
2- عوامل مدیریتی: مدیریت در پرواربندی یعنی کنار هم قرار دادن دسته‌ای از عوامل که سبب بهبود در رشد و چاق شدن حیوان و درنهایت افزایش سودآوری برای دامدار می‌گردد. این عوامل شامل مدیریت جایگاه دام، خرید دام، علوفه و خوراک دام، نگهداری و فروش، بهداشت و... می‌باشد.
3- عوامل محیطی: از عوامل محیطی می‌توان به دما، رطوبت، تهویه و... اشاره نمود. گوسفندان و بره‌ها حیواناتی بسیار حساس هستند و کوچک‌ترین تغییرات دمایی به‌خصوص دمای بالا و عدم تهویه کافی سبب کاهش مصرف خوراک، افزایش ضریب تبدیل غذایی و درنهایت کاهش میزان رشد و افزایش هزینه‌ها می‌گردد.
زمان مناسب پرواربندی
بهترین زمان برای پرواربندی زمانی است که بره در اوایل رشد خود قرار دارد یعنی دوره پس از شیرگیری (حدود 3 ماهگی). چراکه دام در این سن تا رسیدن به بلوغ حداکثر پتانسیل رشد خود را بروز می‌دهد و بعدازآن این سرعت و روند رشد رو به کاهش می‌گذارد. همچنین بهترین زمان برای خرید بره به جهت امر پرواربندی، فصل بهار در اوایل ماه اردیبهشت می‌باشد.
طول دوره پرواربندی: همان‌طور که ذکر گردید پرواربندی بره از سن سه‌ماهگی آغاز می‌گردد و زمانی که بره به‌جای ذخیره گوشت در بدن بافت چربی جای آن را گرفت بایستی پرواربندی را خاتمه داد زیرا نگهداری دام در این شرایط برای دامدار صرفه اقتصادی نخواهد داشت. به‌طورمعمول طول دوره پرواربندی بین 90 تا 120 روز است اما به‌طور میانگین 100 روز در نظر گرفته می‌شود.
نژاد، جنس و وزن مناسب پرواربندی:
برای پرواربندی بایستی از نژادهایی که دارای استعداد تولید گوشت بالایی هستند استفاده نمود. از مهم‌ترین نژادهایی که در داخل کشور برای پرواربندی مورداستفاده قرار می‌گیرند می‌توان افشاری، شال، قزل، کردی و... را نام برد. جنس نر در مقایسه با ماده به دلیل تولید بافت چربی کمتر برای این امر بهتر است. همچنین بهترین وزن برای پرواربندی وزن 20 الی 25 کیلوگرم می‌باشد.
تغذیه بره پرواری:
بره‌ای که برای پروار انتخاب می‌شود معمولاً بر اساس سن و وزن روزانه بایستی 1100 تا 1800 گرم خوراک دریافت کند. این خوراک متشکل از مواد علوفه‌ای و حجیم به‌منظور تأمین فیبر و مواد کنسانتره ای برای تأمین انرژی موردنیاز بدن می‌باشد؛ که هر چه به دوره‌های پایانی پرواربندی نزدیک‌تر می‌شویم نسبت کنسانتره به علوفه به‌منظور تأمین انرژی بیشتر می‌گردد. درهرحال دامدار بایستی به‌اندازه‌ای تجربه داشته باشد که بتواند بره را برای تولید گوشت باکیفیت (نه چربی) تغذیه نماید؛ و به میزان نیاز، غذا را در دسترس دام قرار دهد تا احتیاجات غذایی آن ازنظر انرژی، پروتئین، مواد معدنی و ویتامین تأمین گردد. همچنین توزیع خوراک بهتر است که در سه وعده صبح، ظهر و عصر صورت گیرد افزایش تعداد وعده‌های خوراک دادن سبب پرت غذا می‌شود.
مکمل رشد بره:
امروزه به‌منظور بالا بردن راندمان هر چه‌بهتر پرواربندی از فراورده‌هایی تحت عنوان مکمل رشد بره استفاده می‌گردد. این مکمل‌ها از چند جهات سبب فواید اقتصادی برای دامدار می‌شوند:
1- تأمین احتیاجات بره‌های در حال رشد به مواد مغذی همانند ویتامین‌ها و مواد معدنی.
2- بالا بردن راندمان ضریب تبدیل غذایی و افزایش سریع وزن گیری بره‌ها.
3- تحریک اشتها.
4- بهبود سیستم ایمنی و افزایش مقاومت بدن در برابر بیماری‌ها و درنتیجه کاهش میزان مرگ‌ومیر.
مکمل‌های رشد مخلوطی از انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی (آنتی‌اکسیدان، کبالت، ید، سلنیوم، مس، آهن، منگنز، روی، کلسیم، فسفر، ویتامین A، D، E و.) می‌باشند که بنا به توصیه متخصصان تغذیه دام روزانه 20 تا 30 گرم از این مکمل به ازای هر رأس بایستی در اختیار بره قرار گیرد.
چگونه گوسفندان را دوقلوزا کنیم ؟
یکی از مهم‌ترین خصوصیات دام که تأثیر بسزایی در عواید اقتصادی برای دامدار به همراه دارد قدرت باروری و چندقلوزایی بالا می‌باشد. به‌نحوی‌که دامدار می‌تواند با کمترین هزینه و سرمایه از این خصوصیت در جهت رسیدن به سوددهی بالا بهره ببرد. این ویژگی مهم در گوسفندان متأثر از عوامل ارثی می‌باشد به‌عنوان‌مثال بعضی از نژادها همانند گوسفند رومانوف از قدرت چندقلوزایی بالایی برخوردار هستند حتی آمارها نشان می‌دهد که این نژاد در یک شکم توانسته 9 بره به دنیا بیاورد؛ اما علاوه بر ارث عوامل دیگری وجود دارند که باعث تحریک ناگهانی و انگیزشی در گوسفند می‌شود این روش که از آن تحت لفظ فلاشینگ یا تحریک تغذیه‌ای یاد می‌گردد نقش مهمی در بالا بردن نرخ تولیدمثل و دوقلو زایی و یا حتی چندقلوزایی دارد.
به‌عبارتی‌دیگر فلاشینگ اعمال یک برنامه تغذیه‌ای خاص در دوره قبل از جفت‌گیری میش‌ها و قوچ‌ها می‌باشد. فلاشینگ با افزایش میزان تخمک اندازی سبب افزایش بره زایی در گوسفندان می‌گردد.
 برنامه فلاشینگ بدین‌صورت است که 2 هفته قبل از قوچ اندازی (استفاده از قوچ در گله به‌منظور جفت‌گیری با میش‌ها) تا 3 هفته بعدازآن بایستی دام‌ها را با جیره مناسب و مخصوص تغذیه نمود. جیره برای یک میش 50 کیلوگرمی باید حداقل دارای 150 گرم پروتئین خام و 4/3 مگا کالری انرژی قابل متابولیسم باشد. تأمین این میزان از انرژی مستلزم به‌کارگیری کنسانتره در جیره با اضافه کردن روزانه 200 تا 450 گرم دانه غلات به ازای هر رأس می‌باشد.
قبل از اجرای برنامه تغذیه‌ای فلاشینگ (دوره آمادگی جهت تخمک‌گذاری)، بهتر است که دام‌ها را به مدت 7 الی 10 روز با جیره بی‌ارزش و فقیر تغذیه شوند. در این دوران نبایستی از یونجه و شبدر به دلیل بالا بودن میزان مواد استروژنی که آثار نامطلوبی بر روی تولیدمثل دارند استفاده گردد.
حدود 2 هفته قبل از جفت‌گیری بایستی گوسفندان را با یونجه تازه و دانه‌هایی همانند جو تغذیه نمود؛ و سپس می‌توان قوچ‌ها را به‌منظور جفت‌گیری وارد گله کرد. در این مرحله علوفه را بایستی قطع نمود و از کنسانتره و دانه‌های پرانرژی استفاده نمود. این جیره حدود 3 هفته بعد از جفت‌گیری هم ادامه دارد و سپس بعدازآن می‌توان از جیره نگهداری برای تغذیه میش استفاده نمود.
پیاده‌سازی این نوع از جیره (جیره فقیر به سمت جیره غنی و پرانرژی) سبب تحریک و شوک برای تخمک‌گذاری در میش می‌گردد.
در طی این دوران نمی‌توان از موادی همانند اوره استفاده نمود زیرا سبب بالا رفتن سطح آمونیاک خون می‌شود و ممکن است با اسیدی نمودن رحم شرایط را برای لقاح تخم و اسپرم وخیم نماید.
مواد معدنی همانند کبالت، منگنز، سلنیوم، مس و روی اگر به‌درستی در جیره فرموله شوند می‌تواند راندمان تولیدمثلی و نرخ دوقلو زایی را بهبود ببخشد. به همین منظور می‌توان از مکمل‌های معدنی که به‌وفور در بازار هم یافت می‌شوند استفاده نمود.
بهتر است قبل از فلاشینگ دام‌ها را علیه بیماری آنتروتوکسمی (بیماری پرخوری گوسفندان) واکسینه نمود این بیماری که جزء اختلالات تغذیه‌ای به‌حساب می‌آیند اگر میش را درگیر کند ممکن است که بره‌های ضعیف و ناتوان را به دنیا بیاورند.
فلاشینگ در میش‌هایی که دارای نمره بدنی 2 الی 3 هستند 20 تا 30 درصد میزان دوقلو زایی را بیشتر می‌کند.
بدین ترتیب با به‌کارگیری برنامه درستی از فلاشینگ و شوک تغذیه‌ای می‌توان کانون تولیدمثل گوسفند را تهییج و راندمان دوقلو زایی آن را افزایش داد. با این راهکار دامدار می‌تواند با صرف هزینه‌ای نه‌چندان زیاد درآمدی چند برابر را عاید خود نماید.
هورمون رشد گوسفندی:
هورمون‌ها گروهی از مواد طبیعی تولیدشده بدن هستند که به‌عنوان پیام‌رسان‌های شیمایی در تمام نقاط بدن به گردش درمی‌آیند و اثرات خود را بر محلی از بدن می‌گذارند. این هورمون‌ها فعالیت‌های حیاتی و موردنیاز بدن همانند رشد، نمو و تولیدمثل را انجام می‌دهند. یکی از این هورمون‌های پرکاربرد، هورمون رشد یا سوماتوتروپین است. ازآنجایی‌که این هورمون به مقدار کم از هیپوفیز ترشح می‌شود برای استفاده بیشتر از کاربردهای این هورمون آن را به بدن دام تزریق می‌کنند. هورمون رشد گوسفندی تأثیر شگرفی بر روی سرعت رشد، تولید شیر و بهبود ضریب تبدیل غذایی و درنتیجه میزان بهره‌وری از گوسفند را دارد که ازنظر اقتصادی می‌تواند سود قابل قبولی را برای دامدار به ارمغان بیاورد. امروزه این هورمون به شکل مصنوعی به‌طور قابل‌توجهی در دسترس است؛ و به دلیل تحریک فرایندهای رشد و نمو به‌وفور مورداستفاده قرار می‌گیرد؛ اما نکته قابل‌تأمل این است که حدود 7 الی 10 روز قبل از ذبح حیوان بایستی تزریق هورمون رشد را توقف نمود تا اثرات آن وارد بدن مصرف‌کننده نگردد.
|