توسط سمیه ملکی
5-6-2023 6:21:16 PM
چگونه مرغ گوشتی پرورش دهیم ؟ | تغذیه مرغ گوشتی؟
چگونه مرغ گوشتی پرورش دهیم ؟
امروزه با توجه به رشد روزافزون جمعیت، تأمین مواد غذایی ازجمله پروتئین یکی از فاکتورهای مهم در پیشرفت جوامع انسانی است. محصولات حاصل از طیور اعم از گوشت و تخم به‌عنوان عمده منابع تأمین‌کننده پروتئین در اغلب کشورهای دنیا به شمار می‌آیند به‌نحوی‌که تولید و مصرف فرآورده‌های طیور با سرعت چشمگیری رو به گسترش است.
صنعت پرورش مرغ گوشتی در اغلب کشورها ازجمله ایران به‌طور گسترده رواج یافته است؛ و گوشت این طیور توانسته در سبد خانواده‌ها به‌خوبی جای خود را باز کند. ازآنجایی‌که این صنعت از بازار مصرف خوبی برخوردار است و تقریباً میزان تقاضای آن صد در صد است بسیاری از افراد توانسته‌اند به این حوزه وارد شوند و یا قصد استارت پرورش مرغ گوشتی رادارند.
در همین راستا قصد داریم به‌طور جامع به چگونگی پرورش مرغ گوشتی بپردازیم پس تا پایان با ما باشید:
آشنایی با خصوصیات مرغ گوشتی:
صنعت پرورش مرغ دارای 2 بخش است:
الف- صنعت پرورش مرغ گوشتی
ب- صنعت پرورش مرغ تخم‌گذار.
در صنعت پرورش مرغ گوشتی، جوجه یک‌روزه را که حدود 40 گرم وزن دارد به مدت 40 تا 50 روز (به‌طور میانگین 42 روز) تا رسیدن به وزن 2 تا 5/2 کیلوگرم نگهداری و پرورش می‌دهند. برای این منظور بایستی از نژادهایی استفاده شود که دارای استعداد تولید گوشت بالا باشند.
مهم‌ترین نژاد های مرغ گوشتی:
مرغ بانام علمی Gallus gallus متعلق به خانواده قرقاولان (Phasianidae)، زیررده نو مرغان، از راسته ماکیان‌سانان (Galliformes) است.
مهم‌ترین نژادهای مرغ بر اساس نوع تولید (گوشت) شامل موارد زیر است:
 براهما هند.
کوشین چین.
لانگشان چین.
کورنیش انگلیس.
پلیموت راک سفید آمریکایی.
خصوصیات ظاهری مرغ‌های تیپ گوشتی:
جثه بزرگ.
رشد زیاد در کوتاه‌ترین زمان.
افزایش وزن بالا.
قدرت زنده‌مانی خوب.
و...
در ضمن مرغان گوشتی ازنظر تولید تخم ضعیف هستند و اغلب رنگ تخم در آن‌ها به‌صورت قهوه‌ای هست.
اصلاح نژاد مرغ‌های گوشتی:
امروزه متخصصان علم ژنتیک توانسته‌اند با استفاده از علم اصلاح نژاد به کمک صنعت مرغداری بیایند و با تولید سویه‌های مختلفی از بهترین نژادها عملکرد این پرنده را در جهت تولید گوشت بیشتر بالا ببرند. از مهم‌ترین سویه‌های مرغ گوشتی می‌توان به رأس، هوبارد، کاب و آربور آکرز اشاره نمود.
مهم‌ترین دلایل پرورش مرغ گوشتی:
از مهم‌ترین دلایلی که سبب گردیده تولید گوشت مرغ در مقایسه با تولید گوشت دام ارجحیت داشته باشد عبارت‌اند از:
ضریب تبدیل غذایی مناسب.
سرعت رشد بالا.
افت پایین لاشه.
پرورش آسان‌تر.
بازگشت سریع‌تر سرمایه.
نبود زئونوز (بیماری مشترک بین انسان و دام).
سالم‌تر بودن گوشت ازنظر میزان چربی و کلسترول پایین.
بالاتر بودن پروتئین گوشت مرغ.
قابلیت هضم بالاتر گوشت مرغ.
اصول مدیریت پرورش مرغ گوشتی:
برای پرورش مرغ گوشتی، جوجه‌های یک‌روزه را خریداری و به مدت 42 روز نگهداری می‌کنند و وقتی به وزن 2 تا 5/2 کیلوگرم رسیدند روانه کشتار و بازار می‌شوند. در این مدت سالن مرغداری بایستی به‌گونه‌ای باشد که شرایط لازم برای رشد و افزایش عملکرد این پرنده را فراهم نماید .
درواقع این‌چنین می‌توان گفت که سود پرورش مرغ گوشتی برای مرغدار درگرو کنترل و مدیریت این شرایط است که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
1- مدیریت برنامه نور و روشنایی: در 24 ساعت ابتدایی پرورش، میزان و شدت نور بایستی زیاد باشد. درواقع بهتر است که روز اول به‌طور کامل روشنایی بدون خاموشی داده شود تا جوجه با محیط و فضای آبخوری و دان خوری آشنا شود. بهترین برنامه نوردهی برای مرغ‌های گوشتی 23 ساعت روشنایی با 1 ساعت خاموشی تا پایان دوره است.
2- مدیریت دما: دما در 24 ساعت اولیه ورود جوجه به داخل سالن بین 32 تا 35 درجه سانتی‌گراداست و تا یک هفته در این رنج باقی می‌ماند. این دما به جوجه‌ها فرصت می‌دهد با خیال راحت آب و غذا بخورند؛ و هر هفته حدود 3 درجه از دمای سالن را بایستی کم نمود به‌گونه‌ای که در هفته آخر پرورش (هفته ششم) به 18 الی 21 درجه سانتی‌گراد برسد؛ زیرا با افزایش سن یا وزن مرغ تولید حرارت این پرنده هم بیشتر می‌شود لذا بایستی به‌موازات آن میزان دما را کاهش داد در غیر این صورت افزایش درجه حرارت محیط سبب کاهش مصرف غذا و درنتیجه کاهش رشد می‌گردد.
3- مدیریت رطوبت: یکی از مسائل مهم در پرورش مرغ گوشتی بحث رطوبت است.
منبع رطوبت سالن مرغداری شامل دو بخش است :
1- رطوبت بستر
2- رطوبت فضا.
اگر میزان رطوبت سالن زیاد شود سبب تولید آمونیاک، ظهور بیماری کوکسیدیوز و رشد میکروارگانیزم هایی مانند باکتری و قارچ می‌شود و اگر هم میزان رطوبت کم باشد سبب افزایش گردوغبار، افزایش بیماری، افزایش هزینه‌های تهویه و... می‌شود. بهتر است که رطوبت بستر برای جوجه‌ها 20 تا 40 و برای مرغ‌های بالغ 10 تا 20 درصد باشد. همچنین رطوبت فضای سالن در ابتدای دوره پرورش 65 تا 70 درصد و سپس با افزایش سن پرنده به 50 تا 60 درصد تقلیل یابد.
4- مدیریت سیستم تهویه:
انجام تهویه و داشتن یک سیستم کارآمد در سالن مرغداری به دلایل زیر ضروری است:
مرغ یک موجود زنده است و احتیاج به هوای تازه و اکسیژن دارد.
مدیریت و دفع رطوبت اضافی در سالن پرورش.
تحقق بخشیدن به مدیریت دما.
دفع گازهای سمی.
اگر تهویه به‌درستی انجام نگیرد سبب فعالیت میکروارگانیزم ها بر روی بستر و درنتیجه تولید گازهای سمی می‌شود که مسمومیت تنفسی، کاهش تولید و ضعف مرغ‌ها را می‌تواند به همراه داشته باشد.
5- تراکم گله: این موضوع تأثیر زیادی بر روی عملکرد پرنده دارد. کف سالن پرورش، ظرفیت تعدادی مرغ را دارد و عواملی همانند فصل پرورش، نوع سالن ازنظر بستر، نوع مرغ (گوشتی، تخم‌گذار و مادر)، شرایط محیطی، فضای آبخوری و دان خوری، وزن نهایی همگی بر میزان تراکم گله اثر دارند. در سیستم ایران به ازای هر 10 تا 13 قطعه جوجه گوشتی 1 مترمربع فضا در نظر گرفته می‌شود اما اگر بر اساس وزن نهایی باشد معمولاً به ازای وزن 2/2 کیلوگرم 15 قطعه و به ازای وزن 5/2 کیلوگرم 13 قطعه جوجه گوشتی در هر مترمربع پرورش داده می‌شود.
6- بهداشت و واکسیناسیون: واکسیناسیون در گله گوشتی بایستی مطابق با به‌کارگیری یک برنامه جامع و مدون از سوی سازمان دامپزشکی باشد. مهم‌ترین بیماری‌هایی که طیور گوشتی را علیه آن‌ها واکسینه می‌کنند شامل برونشیت عفونی، نیوکاسل، گامبورو است. همچنین برای مصرف واکسیناسیون می‌توان از روش‌هایی همانند اسپری، قطره چشمی، آشامیدنی و تزریقی استفاده نمود.
مزرعه پرورش مرغ گوشتی:
یک مرغداری متشکل از یکسری ساختمان و تأسیسات است که در درجه اول هدف تأمین شرایط مناسب برای رشد و افزایش راندمان تولید و مباحث اقتصادی و در درجه دوم بایستی مسائل رفاه و زیست‌محیطی در نظر گرفته شود.
قسمت‌های مختلف یک ساختمان مرغداری گوشتی عبارت‌اند از:
1- سالن‌های پرورش.
2- انبار خوراک.
3- انبار وسایل و تجهیزات.
4- واحد رفاهی دفتر کار.
5- اتاق برق اضطراری.
6- کشتارگاه کوچک.
سالن‌های پرورش مرغ گوشتی:
1- انواع سالن های پرورش طیور ازنظر تأمین نور و تهویه: از ازنظر طرح عمومی سالن پرورش مرغ گوشتی به دو صورت سالن باز (Open system) و سالن بسته (Windoless system) ساخته می‌شوند:
الف- سالن باز: این سالن‌ها که دارای پنجره هستند در مناطق گرمسیری همانند جنوب کشور به‌طور گسترده مورداستفاده قرار می‌گیرند. در این سیستم بر روی دیواره‌های جانبی تعدادی پنجره کار گذاشته می‌شود و لذا از طریق این پنجره‌ها به‌راحتی تبادل هوا صورت می‌گیرد؛ و تأمین نور و تهویه کاملاً به‌صورت طبیعی است. معمولاً عرض این ساختمان‌ها به‌طور میانگین 10- 11 با ارتفاع سقف 4/2 متر که ارتفاع سقف در مناطق گرمسیر در مقایسه با مناطق سردسیر بیشتر در نظر گرفته می‌شود.
ب- سالن بسته: این نوع از سیستم که در اکثر مرغداری‌های کشور مورداستفاده قرار می‌گیرد پنجره وجود ندارد؛ و تفاوت آن با سیستم باز همین موضوع (نداشتن پنجره) است. بدین ترتیب تأمین نور و تهویه آن کاملاً به‌صورت مصنوعی و با نصب هواکش‌ها و لامپ انجام می‌گیرد. از مهم‌ترین مزیت این‌گونه از سالن‌ها مدیریت راحت‌تر آن است. معمولاً عرض این سالن‌ها 5/12 تا 5/16 متر در نظر گرفته می‌شود.
2- انواع سالن های پرورش طیور ازنظر کف: برای نگهداری بیشتر مرغ گوشتی در سالن، مدیریت آسان‌تر بهداشت، تعداد کارگر کمتر و... سیستم‌های مختلفی با توجه به نوع کف ابداع‌شده است که انواع آن عبارت است از:
سالن با بستر تمام پوشال.
سالن با بستر پوشال- نرده.
سالن با بستر تمام نرده.
سیستم قفس.
برای نگهداری و پرورش مرغ گوشتی بهترین گزینه استفاده از سیستم تمام پوشال است گرچه از پرورش مرغ گوشتی در قفس و یا نرده هم می‌توان بهره برد اما این نوع از سیستم‌ها هزینه پرورش مرغ گوشتی را دوچندان می‌نمایند.
در سیستم تمام پوشال، روی کف بتونی سالن در زیر پای مرغ یک‌لایه بستر از موادی مانند تراشه چوب، پوسته برنج و... به ضخامت 5 الی 7 سانتی‌متر ریخته می‌شود.
انواع برنامه پرورشی مرغ گوشتی:
1- برنامه همه پر- همه خالی (All in-All out): یعنی پرورش جوجه‌های هم سن در یک‌زمان مشخص. از مزیت این روش کنترل راحت‌تر بیماری‌ها و مدیریت آسان‌تر است؛ اما عیب این روش نوسانات قیمت بازار است که ممکن است آسیب‌پذیر باشد.
2- پرورش جوجه در سنین مختلف در سالن‌های مختلف: یعنی درحالی‌که جوجه‌های یک سالن 4 هفته هستند در سالن دیگر 2 هفته باشند. عیب این نوع از پروش کنترل بیماری، تردد کارگرها، ضدعفونی کردن سالن و مدیریت سخت‌تر آن است؛ اما در عوض مرغدار همیشه فروش مرغ را دارد و می‌تواند نوسانات قیمت بازار را کنترل کند.
تغذیه مرغ گوشتی:
به کار بردن یک برنامه غذایی کارآمد تأثیر بسزایی در دستیابی مرغدار به سود پرورش مرغ گوشتی دارد. امروزه مدیریت تغذیه مرغ گوشتی برای چند هدف مهم است:
1- تحقق حداکثر تولید گوشت.
2- کاهش هزینه پرورش مرغ گوشتی (زیرا حدود 60 درصد از هزینه‌های جاری را خوراک تشکیل می‌دهد).
3- سلامت مرغ و کاهش میزان مرگ‌ومیر.
4- کنترل کیفیت محصولات با استفاده از تغذیه مناسب.
تغذیه عملی مرغ گوشتی شامل مراحل زیر است:
1- دانستن احتیاجات غذایی پرنده: با توجه به شرایط فیزیولوژیک و میزان متابولیسم مرغ، نیاز به انرژی، پروتئین، املاح معدنی و ویتامین‌ها بایستی سنجیده شوند و لازم است بدانیم که هر مرغ گوشتی در هر دوره چه مقدار دان مصرف میکند :در جدول زیر میزان موردنیاز جوجه های گوشتی به انرژی، پروتئین، کلسیم و فسفر را طی دوره های مختلف پرورش نشان می‌دهد:
| دورههای رشد |
انرژی (کیلوگرم/کیلوکالری) |
پروتئین (%) |
کلسیم (%) |
فسفر (%) |
| آغازین |
2900 |
22 |
96/0 |
48/0 |
| رشد |
3000 |
21 |
81/0 |
40/0 |
| پایانی |
3100 |
19 |
94/0 |
47/0 |
2- ترکیبات مواد مغذی در مواد خوراکی موجود در دسترس: از مهم‌ترین اقلام خوراکی که برای تأمین احتیاجات پرنده به کار می‌رود می‌توان ذرت، انواع کنجاله ها، پودر گوشت و استخوان، دی کلسیم فسفات، مکمل‌های ویتامینی و مواد معدنی را نام برد.
3- جیره نویسی: یعنی تعیین درصد اجزای مختلف خوراک در یک مخلوط، به‌گونه‌ای که مخلوط بتواند تمام احتیاجات مواد مغذی موردنیاز مرغ گوشتی را تأمین نماید. در هنگام جیره نویسی رعایت نکاتی از قبیل قیمت اجزاء خوراک، رعایت حداکثر و حداقل خوراک، نسبت مواد مغذی به‌کاررفته ضروری است.
محاسبه سود و هزینه پرورش مرغ گوشتی در سال 98:
برای برآورد میزان هزینه‌ها بایستی به نوع پرورش مرغ توجه داشت به‌گونه‌ای که هزینه‌های پرورش مرغ گوشتی در خانه در مقایسه با پرورش صنعتی آن بسیار پایین‌تر است؛ زیرا در پرورش صنعتی مرغدار برای احداث واحد مرغداری بایستی برای 20 هزار قطعه به بالا مجوز، پروانه تأسیس و بهره‌برداری را بگیرد؛ اما به‌طورکلی هزینه پرورش مرغ گوشتی در سال 98 شامل هزینه‌های ثابت و جاری است که از مهم‌ترین هزینه‌های ثابت می‌توان زمین، ساختمان و تأسیسات، تجهیزات و ماشین‌آلات را نام برد. هزینه‌های جاری هم شامل هزینه تأمین مواد اولیه (خوراک و جوجه گوشتی)، واکسن، دارو، حقوق و دستمزد کارگران و ... است.
میزان درآمد و سود پرورش مرغ گوشتی در یک واحد مرغداری را می‌توان با جمع هزینه‌های لازم برای احداث مرغداری و کسر آن‌ها از فروش (گوشت و کود مرغی) تخمین زد.
کلام آخر:
امیدواریم که اطلاعات موجود در این مقاله برای دوستانی که قصد ورود به عرصه پرورش طیور به‌خصوص مرغ گوشتی رادارند رضایت‌بخش واقع گردیده باشد.
|